Zespół obciążenia opiekuna

Zespół obciążenia opiekuna

Doświadczenia związane z opieką nad osobą chorą mogą być nasycone pozytywnie i np. umożliwiać indywidualny rozwój opiekuna oraz nabycie nowych umiejętności, bądź też negatywnie, co odzwierciedla zjawisko obciążenia, określanego często dosłownie jako brzemię opiekuna. Zaobserwowanie niekorzystnych zjawisk emocjonalnych, ale i fizycznych oraz społecznych wśród osób poświęcających się opiece nad bliskim chorym dało początek zwiększeniu wiedzy i świadomości na temat tego problemu oraz podjęcia próby jego minimalizowania.

Zespół obciążenia opiekuna jest interpretowany jako konsekwencja sprawowania długotrwałej opieki nad osobą przewlekle chorą. Wystąpienie choroby przewlekłej w rodzinie skutkuje pewnymi zmianami m.in. w relacjach oraz w jej strukturze. Sprawowane stałej opieki nad bliskim chorym niesie ze sobą wiele wyrzeczeń, jak również zaangażowania fizycznego, emocjonalnego, społecznego, czy wreszcie finansowo-materialnego. Niestety dotychczas nie opracowano rzetelnego wsparcia dla opiekunów osób przewlekle chorych, oprócz działań edukacyjnych.

Co to jest obciążenie opiekuna?

Obciążenie opiekuna (ang. caregiver burden, caregiver strain) jest definiowane jako efekt choroby pacjenta, jaki zostaje wywierany na jego rodzinę czy opiekunów. Są to różnego rodzaju trudności, jakie napotykają bliscy lub rodzina opiekując się chorym człowiekiem. Osoby długotrwale sprawujące opiekę nad ciężko chorym są narażone na problemy w ogólnym funkcjonowaniu bio-psycho-społecznym, które obniżają jakość ich życia. Obciążenie opieką charakteryzują dwa wymiary:

  • obiektywny, dotyczący dyskomfortu, który przekłada się na stan zdrowia, życie towarzyskie, czy finanse rodziny,
  • subiektywny, równoznaczny z pogorszeniem się stanu zdrowia psychicznego opiekuna w wyniku sprawowania długotrwałej opieki.

Czynniki wpływające na poczucie obciążenia opiekuna

Obciążenie opieką zależy od indywidualnych cech osobowości opiekuna, jego światopoglądu, hierarchii wartości, uwarunkowań kulturowych, jak również od stanu chorego członka rodziny, a także adekwatności uzyskiwanego wsparcia.

Zauważa się, że im cięższy stan chorego i dłuższy czas trwania jego niedyspozycji, tym wyższe obciążenie opieką. Rosną wówczas potrzeby materialne i finansowe, m.in. zakup leków, udogodnień dla pacjenta. Sytuacja zmusza opiekuna do przeorganizowania swojego dotychczasowego życia, w tym nierzadko do rezygnacji z pracy zawodowej, realizacji pasji, a nawet ograniczenia życia osobistego.

Sprawowanie opieki skutkuje osłabieniem stanu zdrowia opiekuna np. bóle i zwyrodnienia kręgosłupa, bóle głowy, stany napięcia emocjonalnego wynikające z ciągłego martwienia się o zdrowie i bezpieczeństwo pacjenta, przewlekłe zmęczenie. Warto wspomnieć, że w odniesieniu do sprawowania opieki nad bliskim z osobą Alzheimera, wyższy poziom obciążenia cechuje kobiety, zwykle żony pacjentów, osoby starsze stające się opiekunami, jak również osoby z niższym wykształceniem i statusem społecznym, czy wreszcie z mniejszym wsparciem społecznym i instytucjonalnym. Obciążenie opieką jest niejednokrotnie wysokie na samym początku sprawowania opieki, kiedy opiekun dopiero uczy się jak sobie radzić w nowych, niecodziennych sytuacjach.

Pacjenci zapomniani…

Sprawowanie opieki nad bliskim chorym niesie ze sobą duże ryzyko pogorszenia się stanu zdrowia opiekuna. W literaturze anglojęzycznej opiekunowie są określani jako „pacjenci zapomniani” (ang. forgotten patients), którzy w porównaniu z populacją ogólną częściej zmagają się z nadciśnieniem tętniczym, chorobą niedokrwienną serca, powikłaniami naczyniowymi i spadkiem ogólnej odporności organizmu. Występuje u nich zwiększone ryzyko zgonów z powodów sercowo-naczyniowych. Ponadto częściej stwierdza się zaburzenia afektywne jak depresja oraz zaburzenia lękowe. Trzeba zaznaczyć, że zmęczenie i depresja opiekuna zwiększa poczucie obciążenia, a tym samym ryzyko nadużyć wobec chorego.

Niestety opiekunowie, z uwagi na zaangażowanie się w troskę o chorego członka rodziny, sami zaniedbują swój stan zdrowia, mniej lub bardziej świadomie modyfikując styl życia na niekorzystny. Problem dotyczy zwłaszcza zmniejszenia aktywności fizycznej niezwiązanej z pracą, nieregularne spożywanie posiłków, wybieranie posiłków gotowych, lekceważenie potrzeby snu i wypoczynku, sięganie po używki, jak papierosy czy napoje alkoholowe.

Warto zaznaczyć, że pozytywne myślenie i stosunek opiekuna do chorego może zmniejszyć stres związany ze sprawowaną opieką. Dobre relacje pomiędzy nimi, jak również pozytywne wspólne wydarzenia z przeszłości oraz rodzinne tradycje wielopokoleniowe dotyczące opieki nad seniorami i chorymi, stanowią szczególny czynnik wzmacniający rolę opiekuna, intymną relację opiekun-opiekowany, a także motywują opiekuna do dalszej troski.

Minimalizowanie obciążenia opieką

Według Ciałkowskiej-Kuźmińskiej i wsp. (2012) minimalizowanie obciążenia opiekunów jest możliwe do osiągnięcia dzięki wypracowaniu złożonych modeli postępowania o charakterze globalnym, które powinny uwzględniać: adekwatną opiekę środowiskową, kontakt z grupami wsparcia i organizacjami samopomocowymi, uczestnictwo w specjalistycznych programach terapeutycznych, optymalizację opieki medycznej nad pacjentem, dofinansowanie na wyjazdy regeneracyjne dla opiekuna oraz opracowanie systemu opieki nad pacjentem w stanach nagłych.

Sprawując opiekę nad chorym członkiem rodziny nie wolno zapominać o sobie. Warto wypracować swój indywidualny sposób postępowania, w którym uwzględnia się czynności rekreacyjne np. wyjście na spacer, spotkanie z innymi ludźmi, zachowanie równowagi pomiędzy byciem samemu, a w towarzystwie. Istotne jest także wykonywanie ćwiczeń fizycznych, zwłaszcza tych, które wzmacniają tzw. gorset mięśniowy, stabilizujące kręgosłup i sylwetkę ciała. Korzystne jest zaangażowanie do opieki pozostałych członków rodziny, a w razie potrzeby poproszenie o pomoc wolontariusza z lokalnych stowarzyszeń czy grup wsparcia, by móc przez jakiś czas odpocząć.

Poprzedni Depresja maskowana
Następny Domowe sposoby na kaszel. Jak skutecznie radzić sobie z kaszlem mokrym i suchym

Może to Ci się spodoba

Choroby od A do Z 13 komentarzy

Leukocyty w moczu – Co to, jakie badania i jak leczyć?

Leukocyty potocznie zwane białymi krwinkami pełnią bardzo ważną funkcję w układzie odpornościowym, ponieważ chronią przed drobnoustrojami. W sytuacji, gdy w ciele znajduje się ich zbyt mała liczba, pojawiają się różne

Zdrowie 1 Komentarz

Wyjście z alkoholizmu. Psychoterapia czy leczenie farmakologiczne?

Psychoterapia, czyli terapia mówiona, to sposób na pomoc ludziom z różnymi chorobami psychicznymi i trudnościami emocjonalnymi. Psychoterapia może pomóc wyeliminować lub kontrolować niepokojące objawy, dzięki czemu osoba może lepiej funkcjonować

Choroby od A do Z 1 Komentarz

Mukowiscydoza – co to? Objawy, kiedy się ujawnia, długość życia?

Choroba zaliczana jest do jednych z najczęściej pojawiających się u człowieka. Jednocześnie należy mieć na uwadze, że jest to przypadłość genetyczna. Odpowiedzialna jest za nią pewna mutacja w genie, który

Psycholog / Psychiatra 5 komentarzy

Depresja maskowana

Depresja to zaburzenie psychiczne, które cechuje się występowaniem nieprawidłowo obniżonego nastroju, smutku, bezsensu podejmowanych działań, braku sił, jak również przejawianiem negatywnych myśli o sobie (niskie poczucie własnej wartości) i otoczeniu.

Zdrowie 0 Komentarz

Co to jest alkoholizm? Definicja alkoholizmu

Alkoholizm jest najpoważniejszą formą nadużywania alkoholu i wiąże się z niezdolnością do opanowania nawyków związanych z piciem. Powszechnie określa się go również mianem zaburzeń związanych z używaniem alkoholu. Zaburzenia związane

Choroby od A do Z 2 komentarze

Zespół Downa. Okres wczesnego dzieciństwa

W przypadku dzieci urodzonych z zespołem Downa koniecznie potrzebna jest im stała opieka lekarska, ale też właściwe wspomaganie rozwoju. Rodziców czeka długa droga rzeczywiście trudna i pełna wyrzeczeń, ale też

Choroby od A do Z 2 komentarze

Czy to zaburzenia integracji sensorycznej? Czyli na co zwracać uwagę

Rodzice najlepiej znają swoje dziecko, to fakt. Jednak jeżeli to nasza pierwsza pociecha, mimo wielu przeczytanych podręczników czy dobrych rad bliskich nam mam, nie mamy porównania z innymi dziećmi, więc

Choroby od A do Z 2 komentarze

Czym jest zespół Lennoxa – Gastauta?

Zespół Lennoxa – Gastatua jest zespołem padaczkowym o ciężkim przebiegu, zapadalność na który szacuje się na 1:1000 000 rocznie. Określenie to stosuje się w odniesieniu to niejednorodnych encefalopatii padaczkowych cechujących

Choroby od A do Z 10 komentarzy

Mononukleoza – co to? Jakie objawy, ile trwa i jak leczyć?

Mononukleoza nazywana jest „chorobą pocałunków”. Spowodowane jest to tym, że do zakażenia dochodzi właśnie w trakcie kontaktu ze śliną osoby zakażonej, bądź też poprzez bliski kontakt z osobą chorą. Najczęściej

Psycholog / Psychiatra 7 komentarzy

Objawy uzależnienia od hazardu

Jednym z uzależnień behawioralnych jest uzależnienie od hazardu. Polega ono na częstym, regularnie powtarzanym uprawianiu hazardu. Po pewnym czasie uzależnienie to zaczyna przejmować kontrolę nad życiem osoby uzależnionej. Z czasem

Neurologia 3 komentarze

Zaburzenia lękowe przy padaczce

Choć padaczka nie jest chorobą psychiczną, towarzyszą jej pewnego rodzaju zaburzenia psychiczne koniecznie konsultacji lekarskiej. Do najczęściej spotykanych należą: zaburzenia lękowe, psychozy,  nadmierna impulsywność, ale też zaburzenia uwagi czy zachowania

Choroby od A do Z 5 komentarzy

Co się dzieje z moim wzrokiem?

Problemy ze wzrokiem, często początkowo bagatelizowane, mogą prowadzić do poważnych konsekwencji. Czasem nieprzyjemnie wrażenie piasku pod powiekami lub zacieranie się obrazu, który widzimy wydaje nam się chwilowym dyskomfortem. Warto jednak

Choroby od A do Z 5 komentarzy

Jadłowstręt psychiczny, czyli anoreksja – Przyczyny, objawy i leczenie

Jednym z lepiej poznanych zaburzeń odżywiania jest jadłowstręt psychiczny. Polega na odczuwaniu braku łaknienia, czego skutkiem jest zaniechanie przyjmowania posiłków. Pierwsze oznaki zaburzenia obserwowane są w okresie dojrzewania, około 14-18

Choroby od A do Z 1 Komentarz

Zapalenie stawów – jak sobie z nim radzić?

Zapalenia stawów utrudniają poruszanie się, przez co znacząco obniżają jakość życia chorego. Obok osteoartrozy, są jedną z najczęstszych chorób będącą przyczyną niepełnosprawności i kalectwa. Istnieją różnorodne odmiany zapaleń stawów, które

Choroby od A do Z 1 Komentarz

Wodogłowie u dzieci – Przyczyny, objawy i diagnostyka

Wodogłowie (łac. hydrocephalus) to nabyte lub wrodzone gromadzenie się płynu mózgowo-rdzeniowego w komorach mózgu. Mechanizm wady polega na utrudnieniu odpływu płynu (wodogłowie niekomunikujące), bądź zaburzeniu jego wchłaniania w układzie komorowym

1 Komentarz

  1. Bartek
    25 listopada, 16:25 Odpowiedz
    Moja babcia jest po wylewie i od roku moje ciotki łącznie z moją mamą opiekują się nią. Babcia leży, nie chodzi, trzeba ją karmić. Widzę zmęczenie u każdego. fizyczne i psychiczne

Zostaw odpowiedź