Zespół obciążenia opiekuna

Zespół obciążenia opiekuna

Doświadczenia związane z opieką nad osobą chorą mogą być nasycone pozytywnie i np. umożliwiać indywidualny rozwój opiekuna oraz nabycie nowych umiejętności, bądź też negatywnie, co odzwierciedla zjawisko obciążenia, określanego często dosłownie jako brzemię opiekuna. Zaobserwowanie niekorzystnych zjawisk emocjonalnych, ale i fizycznych oraz społecznych wśród osób poświęcających się opiece nad bliskim chorym dało początek zwiększeniu wiedzy i świadomości na temat tego problemu oraz podjęcia próby jego minimalizowania.

Zespół obciążenia opiekuna jest interpretowany jako konsekwencja sprawowania długotrwałej opieki nad osobą przewlekle chorą. Wystąpienie choroby przewlekłej w rodzinie skutkuje pewnymi zmianami m.in. w relacjach oraz w jej strukturze. Sprawowane stałej opieki nad bliskim chorym niesie ze sobą wiele wyrzeczeń, jak również zaangażowania fizycznego, emocjonalnego, społecznego, czy wreszcie finansowo-materialnego. Niestety dotychczas nie opracowano rzetelnego wsparcia dla opiekunów osób przewlekle chorych, oprócz działań edukacyjnych.

Co to jest obciążenie opiekuna?

Obciążenie opiekuna (ang. caregiver burden, caregiver strain) jest definiowane jako efekt choroby pacjenta, jaki zostaje wywierany na jego rodzinę czy opiekunów. Są to różnego rodzaju trudności, jakie napotykają bliscy lub rodzina opiekując się chorym człowiekiem. Osoby długotrwale sprawujące opiekę nad ciężko chorym są narażone na problemy w ogólnym funkcjonowaniu bio-psycho-społecznym, które obniżają jakość ich życia. Obciążenie opieką charakteryzują dwa wymiary:

  • obiektywny, dotyczący dyskomfortu, który przekłada się na stan zdrowia, życie towarzyskie, czy finanse rodziny,
  • subiektywny, równoznaczny z pogorszeniem się stanu zdrowia psychicznego opiekuna w wyniku sprawowania długotrwałej opieki.

Czynniki wpływające na poczucie obciążenia opiekuna

Obciążenie opieką zależy od indywidualnych cech osobowości opiekuna, jego światopoglądu, hierarchii wartości, uwarunkowań kulturowych, jak również od stanu chorego członka rodziny, a także adekwatności uzyskiwanego wsparcia.

Zauważa się, że im cięższy stan chorego i dłuższy czas trwania jego niedyspozycji, tym wyższe obciążenie opieką. Rosną wówczas potrzeby materialne i finansowe, m.in. zakup leków, udogodnień dla pacjenta. Sytuacja zmusza opiekuna do przeorganizowania swojego dotychczasowego życia, w tym nierzadko do rezygnacji z pracy zawodowej, realizacji pasji, a nawet ograniczenia życia osobistego.

Sprawowanie opieki skutkuje osłabieniem stanu zdrowia opiekuna np. bóle i zwyrodnienia kręgosłupa, bóle głowy, stany napięcia emocjonalnego wynikające z ciągłego martwienia się o zdrowie i bezpieczeństwo pacjenta, przewlekłe zmęczenie. Warto wspomnieć, że w odniesieniu do sprawowania opieki nad bliskim z osobą Alzheimera, wyższy poziom obciążenia cechuje kobiety, zwykle żony pacjentów, osoby starsze stające się opiekunami, jak również osoby z niższym wykształceniem i statusem społecznym, czy wreszcie z mniejszym wsparciem społecznym i instytucjonalnym. Obciążenie opieką jest niejednokrotnie wysokie na samym początku sprawowania opieki, kiedy opiekun dopiero uczy się jak sobie radzić w nowych, niecodziennych sytuacjach.

Pacjenci zapomniani…

Sprawowanie opieki nad bliskim chorym niesie ze sobą duże ryzyko pogorszenia się stanu zdrowia opiekuna. W literaturze anglojęzycznej opiekunowie są określani jako „pacjenci zapomniani” (ang. forgotten patients), którzy w porównaniu z populacją ogólną częściej zmagają się z nadciśnieniem tętniczym, chorobą niedokrwienną serca, powikłaniami naczyniowymi i spadkiem ogólnej odporności organizmu. Występuje u nich zwiększone ryzyko zgonów z powodów sercowo-naczyniowych. Ponadto częściej stwierdza się zaburzenia afektywne jak depresja oraz zaburzenia lękowe. Trzeba zaznaczyć, że zmęczenie i depresja opiekuna zwiększa poczucie obciążenia, a tym samym ryzyko nadużyć wobec chorego.

Niestety opiekunowie, z uwagi na zaangażowanie się w troskę o chorego członka rodziny, sami zaniedbują swój stan zdrowia, mniej lub bardziej świadomie modyfikując styl życia na niekorzystny. Problem dotyczy zwłaszcza zmniejszenia aktywności fizycznej niezwiązanej z pracą, nieregularne spożywanie posiłków, wybieranie posiłków gotowych, lekceważenie potrzeby snu i wypoczynku, sięganie po używki, jak papierosy czy napoje alkoholowe.

Warto zaznaczyć, że pozytywne myślenie i stosunek opiekuna do chorego może zmniejszyć stres związany ze sprawowaną opieką. Dobre relacje pomiędzy nimi, jak również pozytywne wspólne wydarzenia z przeszłości oraz rodzinne tradycje wielopokoleniowe dotyczące opieki nad seniorami i chorymi, stanowią szczególny czynnik wzmacniający rolę opiekuna, intymną relację opiekun-opiekowany, a także motywują opiekuna do dalszej troski.

Minimalizowanie obciążenia opieką

Według Ciałkowskiej-Kuźmińskiej i wsp. (2012) minimalizowanie obciążenia opiekunów jest możliwe do osiągnięcia dzięki wypracowaniu złożonych modeli postępowania o charakterze globalnym, które powinny uwzględniać: adekwatną opiekę środowiskową, kontakt z grupami wsparcia i organizacjami samopomocowymi, uczestnictwo w specjalistycznych programach terapeutycznych, optymalizację opieki medycznej nad pacjentem, dofinansowanie na wyjazdy regeneracyjne dla opiekuna oraz opracowanie systemu opieki nad pacjentem w stanach nagłych.

Sprawując opiekę nad chorym członkiem rodziny nie wolno zapominać o sobie. Warto wypracować swój indywidualny sposób postępowania, w którym uwzględnia się czynności rekreacyjne np. wyjście na spacer, spotkanie z innymi ludźmi, zachowanie równowagi pomiędzy byciem samemu, a w towarzystwie. Istotne jest także wykonywanie ćwiczeń fizycznych, zwłaszcza tych, które wzmacniają tzw. gorset mięśniowy, stabilizujące kręgosłup i sylwetkę ciała. Korzystne jest zaangażowanie do opieki pozostałych członków rodziny, a w razie potrzeby poproszenie o pomoc wolontariusza z lokalnych stowarzyszeń czy grup wsparcia, by móc przez jakiś czas odpocząć.

Poprzedni Depresja maskowana
Następny Domowe sposoby na kaszel. Jak skutecznie radzić sobie z kaszlem mokrym i suchym

Może to Ci się spodoba

Choroby od A do Z 2 komentarze

Zespół Tourette’a – na czym polega i jak wygląda leczenie?

Nerwowe powtarzanie tej samej czynności, niekontrolowane tiki, wulgarne przekleństwa rzucane w przestrzeń lub do konkretnej osoby. Podskakiwanie, powtarzalne grymasy, dotykanie innych osób. To jedne z najczęstszych objawów zespołu Tourette’a. Pojawiają

Choroby od A do Z 2 komentarze

Przyczyny, objawy i leczenie zespołu Tourette’a

Zespół Touretta jest wrodzonym zaburzeniem neurologicznym. Zwykle daje o sobie znać między 2 a 15 rokiem życia. Pierwszym zauważalnym objawem są tiki motoryczne twarzy. Wykrzywianie ust oraz mocne zaciskanie powiek

Ciąża i Dziecko 3 komentarze

Noworodek z zespołem Downa

W poprzednim tekście skupiliśmy się na wyglądzie oczu, ust, zębów oraz nosa niemowlaków z zespołem Downa. Czym jeszcze charakteryzują się maluchy cierpiące na trisomię 21 chromosomu? Uszy – w przypadku

Neurologia 3 komentarze

Zaburzenia lękowe przy padaczce

Choć padaczka nie jest chorobą psychiczną, towarzyszą jej pewnego rodzaju zaburzenia psychiczne koniecznie konsultacji lekarskiej. Do najczęściej spotykanych należą: zaburzenia lękowe, psychozy,  nadmierna impulsywność, ale też zaburzenia uwagi czy zachowania

Choroby od A do Z 1 Komentarz

Wodogłowie u dzieci – Przyczyny, objawy i diagnostyka

Wodogłowie (łac. hydrocephalus) to nabyte lub wrodzone gromadzenie się płynu mózgowo-rdzeniowego w komorach mózgu. Mechanizm wady polega na utrudnieniu odpływu płynu (wodogłowie niekomunikujące), bądź zaburzeniu jego wchłaniania w układzie komorowym

Zdrowie 5 komentarzy

Jadłowstręt psychiczny, czyli anoreksja – Przyczyny, objawy i leczenie

Jednym z lepiej poznanych zaburzeń odżywiania jest jadłowstręt psychiczny. Polega na odczuwaniu braku łaknienia, czego skutkiem jest zaniechanie przyjmowania posiłków. Pierwsze oznaki zaburzenia obserwowane są w okresie dojrzewania, około 14-18

Choroby od A do Z 0 Komentarz

Opryszczka – szybkie sposoby na pozbycie się problemu

Opryszczka wargowa to nieestetyczna dolegliwość, która pojawia się na ustach. Jej objawy nie należą do przyjemnych i są niekomfortowe. Każdemu zależy, by jak najszybciej jej się pozbyć. Jakie są sposoby

Choroby od A do Z 2 komentarze

Czy to zaburzenia integracji sensorycznej? Czyli na co zwracać uwagę

Rodzice najlepiej znają swoje dziecko, to fakt. Jednak jeżeli to nasza pierwsza pociecha, mimo wielu przeczytanych podręczników czy dobrych rad bliskich nam mam, nie mamy porównania z innymi dziećmi, więc

Choroby od A do Z 1 Komentarz

Rwa kulszowa – co to jest? Przyczyny, objawy i leczenie.

Rwa kulszowa najczęściej zwana „korzonkami” jest zaliczana do najczęstszych dolegliwości, jakie występują u człowieka. Pojawia się znienacka, często w trakcie codziennych czynności takich jak wstawanie z łóżka, czy nawet kichnięcia.

Neurologia 3 komentarze

Czym jest padaczka Rolanda?

Padaczka Rolanda to jedna z najpopularniejszych padaczek u najmłodszych. Częstotliwość jej występowania szacuje się na 1:5000 dzieci do 15 roku życia. Odpowiada ona za około 15% wszystkich zaburzeń napadowych u

Zdrowie 1 Komentarz

Galaktozemia – zaburzenie metabolizowania cukru mlecznego

Galaktozemia jest wrodzonym zaburzeniem metabolicznym, które polega na braku zdolności organizmu do przetwarzania cukru mlecznego, czyli galaktozy. Choroba występuje rzadko, a jej objawy są widoczne już we wczesnym okresie życia,

Zdrowie 4 komentarze

Glikogenozy – choroby spichrzeniowe glikogenu

Glikogen to polisacharyd zbudowany z wielu cząsteczek glukozy. Jest to forma zmagazynowania glukozy w wątrobie i mięśniach człowieka. Glukoza jest źródłem energii dla całego organizmu i jest dostarczana z pożywieniem.

Choroby od A do Z 13 komentarzy

Leukocyty w moczu – Co to, jakie badania i jak leczyć?

Leukocyty potocznie zwane białymi krwinkami pełnią bardzo ważną funkcję w układzie odpornościowym, ponieważ chronią przed drobnoustrojami. W sytuacji, gdy w ciele znajduje się ich zbyt mała liczba, pojawiają się różne

Choroby od A do Z 1 Komentarz

Odra – co to? Objawy, czy i jak długo zaraża? Leczenie

Z odrą już prawie nie spotykamy się w Polsce, dzięki wprowadzonej szczepionce MMR, działającej przeciwko trzem chorobom wieku dziecięcego- śwince, różyczce i odrze właśnie. Szczepionkę tą podaje się dzieciom między

Psycholog / Psychiatra 2 komentarze

Czym jest dystymia? Przyczyny, objawy i leczenie dystymii

Dystymia to przewlekła depresja o niewielkim nasileniu objawów, która u dzieci i młodzieży utrzymuje się przez co najmniej rok, u dorosłych natomiast, przez minimum dwa lata. Jest ona równoznaczna z

1 Komentarz

  1. Bartek
    25 listopada, 16:25 Odpowiedz
    Moja babcia jest po wylewie i od roku moje ciotki łącznie z moją mamą opiekują się nią. Babcia leży, nie chodzi, trzeba ją karmić. Widzę zmęczenie u każdego. fizyczne i psychiczne

Zostaw odpowiedź