Wodogłowie u dzieci – Przyczyny, objawy i diagnostyka
Wodogłowie (łac. hydrocephalus) to nabyte lub wrodzone gromadzenie się płynu mózgowo-rdzeniowego w komorach mózgu. Mechanizm wady polega na utrudnieniu odpływu płynu (wodogłowie niekomunikujące), bądź zaburzeniu jego wchłaniania w układzie komorowym mózgu (wodogłowie komunikujące). Niekiedy dochodzi także do nadprodukcji płynu mózgowo-rdzeniowego w komorach mózgu. Wodogłowiu towarzyszą zwłaszcza objawy wzmożonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego. Aktualnie możliwe jest leczenie wodogłowia poprzez implantacje układu zastawkowego odprowadzającego płyn mózgowo-rdzeniowy z komory mózgu do jamy brzusznej.
Epidemiologia i przyczyny wodogłowia
Wodogłowie u dzieci występuje z częstością 88 : 100 000; u dorosłych 11: 100 000, natomiast u osób starszych częściej, bo u około 175 : 100 000.
Wodogłowie komunikujące jest związane z wadami wrodzonymi ośrodkowego układu nerwowego, które obejmują zwężenie wodociągu mózgu i niedrożność odpływu otworów komory czwartej, a ponadto zespoły genetyczne, jak: zespół Dandy-Walkera i zespół Arnolda-Chiariego. Towarzyszy także malformacjom naczyniowym, nowotworom tylnej jamy czaszki, urazom czaszkowo-mózgowym i dokomorowym krwawieniom u wcześniaków.
Wodogłowie niekomunikujące może wystąpić przy krwawieniach podpajęczynówkowych, zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych, torbieli podpajęczynówkowej, naciekach białaczkowych lub chłoniakowych na opony mózgowe, jak również na skutek infekcji pojawiających się u matki podczas ciąży.
Wodogłowie wrodzone powstaje w przebiegu wad wrodzonych rozwijających się już w okresie płodowym, np. zespół Arnolda-Chiariego lub rozszczepy kręgosłupa. Wodogłowie nabyte, jak nazwa wskazuje, jest skutkiem czegoś co nastąpiło, czyli np. krwotoku, urazu, zakażenia.
Objawy wodogłowia
Objawy wodogłowia różnią się od siebie w poszczególnych grupach wiekowych, co ma związek z rozwojem pacjenta. W okresie noworodkowo-niemowlęcym obserwuje się objawy nadciśnienia wewnątrzczaszkowego, które jest wynikiem pojawienia się ucisku na mózg przez powiększone, wypełnione płynem mózgowo-rdzeniowym, komory mózgu. Zaliczamy do nich:
- poduszkowate uwypuklenie ciemiączek i rozejście się szwów czaszkowych z powodu zwiększenia obwodu głowy (głowa jest nieproporcjonalnie duża, duże czoło),
- objaw Macewena – podczas opukiwania czaszki słyszalny odgłos podobny do opukiwania „pękniętego garnka”,
- objaw „zachodzącego słońca” – zwrócenie gałek ocznych do dołu, w ten sposób, że tęczówka oka w stosunku do powieki dolnej, układa się jak zachodzące słońce do horyzontu; tęczówka może całkowicie „zajść” za powiekę dolną; źrenice z leniwą reakcją na światło,
- wysokotonowy płacz, niepokój ruchowy, rozdrażnienie i nadmierna senność, zmienny poziom świadomości,
- zmiana nawyków związanych z karmieniem, np. zmiana pór karmienia,
- uwydatnienie żył na głowie wzmagające się podczas płaczu, kaszlu, parcia lub krzyku; skóra na głowie staje się cienka, delikatna, błyszcząca i podatna na uszkodzenia,
- nieprawidłowe odruchy niemowlęce.
U dzieci starszych obecne są głównie objawy wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego (ICP), gdyż szwy czaszkowe uległy skostnieniu, a ciemiączka uległy naturalnemu zamknięciu – co uniemożliwia powiększanie się głowy w miarę przybywania płynu mózgowo-rdzeniowego. Niepokojącymi objawami są wówczas:
- wyraźna zmiana zachowania, osobowości, trudności w nauce,
- ból głowy ustępujący po wymiotach, nasilający się po obudzeniu, w pozycji leżącej,
- nudności i chlustające wymioty,
- podwójne lub zamazane, niewyraźne widzenie,
- brak łaknienia i spadek masy ciała,
- apatia, brak aktywności, trudność w wykonywaniu prostych poleceń, zaburzenia psychiczne i świadomości,
- napady drgawkowe.
Warto podkreślić, że wczesne objawy wzrostu ciśnienia śródczaszkowego mogą być trudne do zaobserwowania lub też zbagatelizowane, gdyż są to normalne, codzienne objawy zmęczenia, drażliwość, spadek formy, problemy w szkole, bezsilność – nierzadko mylona z lenistwem. Natomiast późne objawy wzmożonego ICP są zagrożeniem życia, a stanowią je zaburzenia świadomości np. splątanie, letarg, nadmierna senność, czy nawet śpiączka. Pojawia się obrzęk tarczy nerwu wzrokowego, zez, ataksja – niezborność ruchowa oraz trudności z wykonaniem reakcji ruchowej na polecenie słowne.
Istnieje też postać wodogłowia niekomunikującego, w którym stwierdza się normalny poziom ICP. Jest to zespół Hakima – wodogłowie normotensyjne. Występuje po urazach głowy i najprawdopodobniej polega na zaburzeniu wchłaniania płynu mózgowo-rdzeniowego. Objawy towarzyszące zespołowi Hakima to m.in.: demencja, trudności w poruszaniu się i nietrzymanie moczu.
Diagnostyka wodogłowia
Wodogłowie może zostać rozpoznane w okresie prenatalnym, podczas badania USG, około 14. tygodnia życia płodowego. U dzieci urodzonych wykonuje się USG przezciemiączkowe. Pozostałe metody obrazowania to: rezonans magnetyczny i tomografia komputerowa głowy. Niekiedy potrzebne jest badanie płynu mózgowo-rdzeniowego oraz pomiar ciśnienia w komorach mózgu i kanale kręgowym.
W celu odróżnienia wodogłowia komunikującego od niekomunikującego wykonuje się cysterografię. Stwierdzenie malformacji naczyniowych możliwe jest podczas arteriografii, która polega na podaniu środka kontrastującego do naczyń krwionośnych, co je „bardziej uwidacznia” w badaniach obrazowych.
U dzieci starszych możliwe jest przeprowadzenie testów psychologicznych, które określają funkcjonowanie poznawcze i ewentualne ubytki.
Leczenie wodogłowia
Postępowanie lecznicze uzależnione jest od wady podstawowej i towarzyszących. Najskuteczniejszą metodą leczenia wodogłowia jest chirurgiczna implantacja układów zastawkowych, których zadaniem jest poprawa odpływu płynu mózgowo-rdzeniowego z komór mózgu, a przez to obniżenie ICP oraz zminimalizowanie ryzyka uszkodzenia układu nerwowego.
Najczęściej wykorzystywanym układem zastawkowym jest zastawka komorowo-otrzewnowa. Implantowana jest w przypadku wodogłowia niekomunikującego. Specjalny dren odprowadza płyn mózgowo-rdzeniowy z komory mózgu do jamy brzusznej. Ma postać dwóch przewodów połączonych zastawką, która zapobiega cofaniu się płynu z powrotem. Część proksymalna drenu umieszczana jest w komorze bocznej mózgu przez neurochirurga. Natomiast dren dystalny wprowadzany jest do otrzewnej – najczęściej przez chirurga. Biegnie on pod skórą i jest wyczuwalny dotykiem. Założenie takiej zastawki trwa około godzinę. Dziecko wówczas jest znieczulone ogólnie. Po wszczepieniu zastawki pacjent zostaje objęty dożywotnią opieką w poradni neurochirurgicznej. W przypadku wodogłowia niekomunikującego wykonywana jest także endoskopowa wentrikulocysternostomia, polegająca na wykonaniu specjalnego „obejścia” z komory trzeciej mózgu do przestrzeni podpajęczynówkowej.
Bardzo rzadko dochodzi do powikłań po implantacji zastawki. Główne z nich to: niesprawność układu, zakażenia, a także wystąpienie krwiaka podtwardówkowego, zapalenia otrzewnej, ropni wewnątrzbrzusznych, perforacji narządów, niedrożności jelit, przepukliny. Do objawów niesprawności układu zaliczamy przede wszystkim oznaki wzmożonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego, dlatego też dziecko i jego rodzice powinni zostać w tym aspekcie wyedukowani.
Może to Ci się spodoba
Przyczyny, objawy i leczenie zespołu Tourette’a
Zespół Touretta jest wrodzonym zaburzeniem neurologicznym. Zwykle daje o sobie znać między 2 a 15 rokiem życia. Pierwszym zauważalnym objawem są tiki motoryczne twarzy. Wykrzywianie ust oraz mocne zaciskanie powiek
Mononukleoza – co to? Jakie objawy, ile trwa i jak leczyć?
Mononukleoza nazywana jest „chorobą pocałunków”. Spowodowane jest to tym, że do zakażenia dochodzi właśnie w trakcie kontaktu ze śliną osoby zakażonej, bądź też poprzez bliski kontakt z osobą chorą. Najczęściej
Glikogenozy – choroby spichrzeniowe glikogenu
Glikogen to polisacharyd zbudowany z wielu cząsteczek glukozy. Jest to forma zmagazynowania glukozy w wątrobie i mięśniach człowieka. Glukoza jest źródłem energii dla całego organizmu i jest dostarczana z pożywieniem.
Zaburzenia lękowe przy padaczce
Choć padaczka nie jest chorobą psychiczną, towarzyszą jej pewnego rodzaju zaburzenia psychiczne koniecznie konsultacji lekarskiej. Do najczęściej spotykanych należą: zaburzenia lękowe, psychozy, nadmierna impulsywność, ale też zaburzenia uwagi czy zachowania
Noworodek z zespołem Downa
W poprzednim tekście skupiliśmy się na wyglądzie oczu, ust, zębów oraz nosa niemowlaków z zespołem Downa. Czym jeszcze charakteryzują się maluchy cierpiące na trisomię 21 chromosomu? Uszy – w przypadku
Zespół Tourette’a – na czym polega i jak wygląda leczenie?
Nerwowe powtarzanie tej samej czynności, niekontrolowane tiki, wulgarne przekleństwa rzucane w przestrzeń lub do konkretnej osoby. Podskakiwanie, powtarzalne grymasy, dotykanie innych osób. To jedne z najczęstszych objawów zespołu Tourette’a. Pojawiają
Trzustka – gdzie jest? Objawy zapalenia, jak boli i leczenie trzustki.
Trzustka to bardzo ważny organ gruczołowy w ciele człowieka. Pełni głownie funkcję wydzielniczą, produkując hormony regulujące gospodarkę cukrową organizmu oraz enzymy trawienne, które dostarczane są do jelita cienkiego. Zbudowana jest
Czym jest dystymia? Przyczyny, objawy i leczenie dystymii
Dystymia to przewlekła depresja o niewielkim nasileniu objawów, która u dzieci i młodzieży utrzymuje się przez co najmniej rok, u dorosłych natomiast, przez minimum dwa lata. Jest ona równoznaczna z
Bostonka – co to jest? Jak długo zaraża i ile trwa?
Na dobre wkroczyliśmy w sezon jesienny, zatem niestety przyszedł czas na wszelkiego rodzaju infekcje, osłabienia i przeziębienia. W dzisiejszym artykule poruszając temat, powiem kilka słów o Chorobie Bostońskiej, niegdyś dość
Galaktozemia – zaburzenie metabolizowania cukru mlecznego
Galaktozemia jest wrodzonym zaburzeniem metabolicznym, które polega na braku zdolności organizmu do przetwarzania cukru mlecznego, czyli galaktozy. Choroba występuje rzadko, a jej objawy są widoczne już we wczesnym okresie życia,
Fenyloketonuria – Objawy, leczenie i dieta
Fenyloketonuria (oligofrenia fenylopirogronowa, hiperfenyloalaninemia) to jedna z lepiej poznanych wrodzonych chorób metabolicznych, dziedziczona autosomalne recesywnie. Jest spowodowana mutacją genu PAH, której skutkiem jest brak wytwarzania enzymu odpowiedzialnego za przekształcanie fenyloalaniny
Leukocyty w moczu – Co to, jakie badania i jak leczyć?
Leukocyty potocznie zwane białymi krwinkami pełnią bardzo ważną funkcję w układzie odpornościowym, ponieważ chronią przed drobnoustrojami. W sytuacji, gdy w ciele znajduje się ich zbyt mała liczba, pojawiają się różne
Zespół Downa. Okres wczesnego dzieciństwa
W przypadku dzieci urodzonych z zespołem Downa koniecznie potrzebna jest im stała opieka lekarska, ale też właściwe wspomaganie rozwoju. Rodziców czeka długa droga rzeczywiście trudna i pełna wyrzeczeń, ale też
Czym jest padaczka Rolanda?
Padaczka Rolanda to jedna z najpopularniejszych padaczek u najmłodszych. Częstotliwość jej występowania szacuje się na 1:5000 dzieci do 15 roku życia. Odpowiada ona za około 15% wszystkich zaburzeń napadowych u
Uzależnienie od alkoholu – na czym polega leczenie?
Choroba alkoholowa zaczyna się w mózgu, gdzie zachodzą procesy odpowiedzialne za występowanie różnego rodzaju uzależnień. Na ten problem częściej też narażone są osoby, które wychowały się w rodzinach z problemem
1 Komentarz
Renatka
03 grudnia, 13:13