Wodogłowie u dzieci – Przyczyny, objawy i diagnostyka

Wodogłowie u dzieci – Przyczyny, objawy i diagnostyka

Wodogłowie (łac. hydrocephalus) to nabyte lub wrodzone gromadzenie się płynu mózgowo-rdzeniowego w komorach mózgu. Mechanizm wady polega na utrudnieniu odpływu płynu (wodogłowie niekomunikujące), bądź zaburzeniu jego wchłaniania w układzie komorowym mózgu (wodogłowie komunikujące). Niekiedy dochodzi także do nadprodukcji płynu mózgowo-rdzeniowego w komorach mózgu. Wodogłowiu towarzyszą zwłaszcza objawy wzmożonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego. Aktualnie możliwe jest leczenie wodogłowia poprzez implantacje układu zastawkowego odprowadzającego płyn mózgowo-rdzeniowy z komory mózgu do jamy brzusznej.

Epidemiologia i przyczyny wodogłowia

Wodogłowie u dzieci występuje z częstością 88 : 100 000; u dorosłych 11: 100 000, natomiast u osób starszych częściej, bo u około 175 : 100 000.

Wodogłowie komunikujące jest związane z wadami wrodzonymi ośrodkowego układu nerwowego, które obejmują zwężenie wodociągu mózgu i niedrożność odpływu otworów komory czwartej, a ponadto zespoły genetyczne, jak: zespół Dandy-Walkera i zespół Arnolda-Chiariego. Towarzyszy także malformacjom naczyniowym, nowotworom tylnej jamy czaszki, urazom czaszkowo-mózgowym i dokomorowym krwawieniom u wcześniaków.

Wodogłowie niekomunikujące może wystąpić przy krwawieniach podpajęczynówkowych, zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych, torbieli podpajęczynówkowej, naciekach białaczkowych lub chłoniakowych na opony mózgowe, jak również na skutek infekcji pojawiających się u matki podczas ciąży.

Wodogłowie wrodzone powstaje w przebiegu wad wrodzonych rozwijających się już w okresie płodowym, np. zespół Arnolda-Chiariego lub rozszczepy kręgosłupa. Wodogłowie nabyte, jak nazwa wskazuje, jest skutkiem czegoś co nastąpiło, czyli np. krwotoku, urazu, zakażenia.

Objawy wodogłowia

Objawy wodogłowia różnią się od siebie w poszczególnych grupach wiekowych, co ma związek z rozwojem pacjenta. W okresie noworodkowo-niemowlęcym obserwuje się objawy nadciśnienia wewnątrzczaszkowego, które jest wynikiem pojawienia się ucisku na mózg przez powiększone, wypełnione płynem mózgowo-rdzeniowym, komory mózgu. Zaliczamy do nich:

  • poduszkowate uwypuklenie ciemiączek i rozejście się szwów czaszkowych z powodu zwiększenia obwodu głowy (głowa jest nieproporcjonalnie duża, duże czoło),

  • objaw Macewena – podczas opukiwania czaszki słyszalny odgłos podobny do opukiwania „pękniętego garnka”,

  • objaw „zachodzącego słońca” – zwrócenie gałek ocznych do dołu, w ten sposób, że tęczówka oka w stosunku do powieki dolnej, układa się jak zachodzące słońce do horyzontu; tęczówka może całkowicie „zajść” za powiekę dolną; źrenice z leniwą reakcją na światło,

  • wysokotonowy płacz, niepokój ruchowy, rozdrażnienie i nadmierna senność, zmienny poziom świadomości,

  • zmiana nawyków związanych z karmieniem, np. zmiana pór karmienia,

  • uwydatnienie żył na głowie wzmagające się podczas płaczu, kaszlu, parcia lub krzyku; skóra na głowie staje się cienka, delikatna, błyszcząca i podatna na uszkodzenia,

  • nieprawidłowe odruchy niemowlęce.

U dzieci starszych obecne są  głównie objawy wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego (ICP), gdyż szwy czaszkowe uległy skostnieniu, a ciemiączka uległy naturalnemu zamknięciu – co uniemożliwia powiększanie się głowy w miarę przybywania płynu mózgowo-rdzeniowego. Niepokojącymi objawami są wówczas:

  • wyraźna zmiana zachowania, osobowości, trudności w nauce,

  • ból głowy ustępujący po wymiotach, nasilający się po obudzeniu, w pozycji leżącej,

  • nudności i chlustające wymioty,

  • podwójne lub zamazane, niewyraźne widzenie,

  • brak łaknienia i spadek masy ciała,

  • apatia, brak aktywności, trudność w wykonywaniu prostych poleceń, zaburzenia psychiczne i świadomości,

  • napady drgawkowe.

Warto podkreślić, że wczesne objawy wzrostu ciśnienia śródczaszkowego mogą być trudne do zaobserwowania lub też zbagatelizowane, gdyż są to normalne, codzienne objawy zmęczenia, drażliwość, spadek formy, problemy w szkole, bezsilność – nierzadko mylona z lenistwem. Natomiast późne objawy wzmożonego ICP są zagrożeniem życia, a stanowią je zaburzenia świadomości np. splątanie, letarg, nadmierna senność, czy nawet śpiączka. Pojawia się obrzęk tarczy nerwu wzrokowego, zez, ataksja – niezborność ruchowa oraz trudności z wykonaniem reakcji ruchowej na polecenie słowne.

Objawy wodogłowia

Istnieje też postać wodogłowia niekomunikującego, w którym stwierdza się normalny poziom ICP. Jest to zespół Hakima – wodogłowie normotensyjne. Występuje po urazach głowy i najprawdopodobniej polega na zaburzeniu wchłaniania płynu mózgowo-rdzeniowego. Objawy towarzyszące zespołowi Hakima to m.in.: demencja, trudności w poruszaniu się i nietrzymanie moczu.

Diagnostyka wodogłowia

Wodogłowie może zostać rozpoznane w okresie prenatalnym, podczas badania USG, około 14. tygodnia życia płodowego. U dzieci urodzonych wykonuje się USG przezciemiączkowe. Pozostałe metody obrazowania to: rezonans magnetyczny i tomografia komputerowa głowy. Niekiedy potrzebne jest badanie płynu mózgowo-rdzeniowego oraz pomiar ciśnienia w komorach mózgu i kanale kręgowym.

W celu odróżnienia wodogłowia komunikującego od niekomunikującego wykonuje się cysterografię. Stwierdzenie malformacji naczyniowych możliwe jest podczas arteriografii, która polega na podaniu środka kontrastującego do naczyń krwionośnych, co je „bardziej uwidacznia” w badaniach obrazowych.

U dzieci starszych możliwe jest przeprowadzenie testów psychologicznych, które określają funkcjonowanie poznawcze i ewentualne ubytki.

Leczenie wodogłowia

Postępowanie lecznicze uzależnione jest od wady podstawowej i towarzyszących. Najskuteczniejszą metodą leczenia wodogłowia jest chirurgiczna implantacja układów zastawkowych, których zadaniem jest poprawa odpływu płynu mózgowo-rdzeniowego z komór mózgu, a przez to obniżenie ICP oraz zminimalizowanie ryzyka uszkodzenia układu nerwowego.
Najczęściej wykorzystywanym układem zastawkowym jest zastawka komorowo-otrzewnowa. Implantowana jest w przypadku wodogłowia niekomunikującego. Specjalny dren odprowadza płyn mózgowo-rdzeniowy z komory mózgu do jamy brzusznej. Ma postać dwóch przewodów połączonych zastawką, która zapobiega cofaniu się płynu z powrotem. Część proksymalna drenu umieszczana jest w komorze bocznej mózgu przez neurochirurga. Natomiast dren dystalny wprowadzany jest do otrzewnej – najczęściej przez chirurga. Biegnie on pod skórą i jest wyczuwalny dotykiem. Założenie takiej zastawki trwa około godzinę. Dziecko wówczas jest znieczulone ogólnie. Po wszczepieniu zastawki pacjent zostaje objęty dożywotnią opieką w poradni neurochirurgicznej. W przypadku wodogłowia niekomunikującego wykonywana jest także endoskopowa wentrikulocysternostomia, polegająca na wykonaniu specjalnego „obejścia” z komory trzeciej mózgu do przestrzeni podpajęczynówkowej.

Leczenie wodogłowia

Bardzo rzadko dochodzi do powikłań po implantacji zastawki. Główne z nich to: niesprawność układu, zakażenia, a także wystąpienie krwiaka podtwardówkowego, zapalenia otrzewnej, ropni wewnątrzbrzusznych, perforacji narządów, niedrożności jelit, przepukliny. Do objawów niesprawności układu zaliczamy przede wszystkim oznaki wzmożonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego, dlatego też dziecko i jego rodzice powinni zostać w tym aspekcie wyedukowani.

Poprzedni Bulimia – żarłoczność psychiczna. Przyczyny, objawy i leczenie
Następny Nerwica serca – przyczyny, objawy, diagnoza i leczenie

Może to Ci się spodoba

Choroby od A do Z 3 komentarze

Diagnostyka padaczki- leczenie

Diagnostyka padaczki, poza szczegółowym wywiadem, obejmować może także szereg różnego rodzaju badań. Poniżej kilka słów na temat każdego z nich. Badania laboratoryjne Diagnozując padaczkę, niezbędne będzie wykonanie zarówno podstawowych, jak

Choroby od A do Z 2 komentarze

Nadczynność tarczycy – co to jest, objawy, badania i leczenie

W dzisiejszych czasach choroby tarczycy są niezwykle powszechne. Dotykają one przede wszystkim kobiet. Mają wiele przyczyn i skutków, często nakładających się na siebie. Warto więc wiedzieć, jakie środki prewencyjne podjąć,

Choroby od A do Z 1 Komentarz

Przyczyny padaczki u dzieci

Padaczka jest chorobą układu nerwowego, której cechą charakterystyczną jest występowanie napadów. Ich pojawienie się stanowi wynik nieprawidłowej komunikacji pomiędzy komórkami nerwowymi w mózgu. Gwałtowne, trudne do przewidzenia wyładowania zakłócają komunikację

Choroby od A do Z 2 komentarze

Zapalenie ucha – co to? Objawy, ile trwa i jak leczyć?

Zapalenie ucha to choroba, która najczęściej dotyka dzieci. Może przybierać trzy różne postaci, w zależności od miejsca, w którym w narządzie słuchu toczy się stan zapalny. Zapalenie ucha – co

Neurologia 3 komentarze

Czym jest padaczka Rolanda?

Padaczka Rolanda to jedna z najpopularniejszych padaczek u najmłodszych. Częstotliwość jej występowania szacuje się na 1:5000 dzieci do 15 roku życia. Odpowiada ona za około 15% wszystkich zaburzeń napadowych u

Choroby od A do Z 2 komentarze

Trzustka – gdzie jest? Objawy zapalenia, jak boli i leczenie trzustki.

Trzustka to bardzo ważny organ gruczołowy w ciele człowieka. Pełni głownie funkcję wydzielniczą, produkując hormony regulujące gospodarkę cukrową organizmu oraz enzymy trawienne, które dostarczane są do jelita cienkiego. Zbudowana jest

Choroby od A do Z 1 Komentarz

Czym jest hipersomnia?

Hipersomnia – nadmierna senność, jest odczuwalna przez dużą część populacji. W większości przypadków wiąże się ona ze zbyt krótkim czasem snu i nieregularnym trybem życia. O patologicznej senności można mówić

Choroby od A do Z 1 Komentarz

Wyjście z alkoholizmu. Psychoterapia czy leczenie farmakologiczne?

Psychoterapia, czyli terapia mówiona, to sposób na pomoc ludziom z różnymi chorobami psychicznymi i trudnościami emocjonalnymi. Psychoterapia może pomóc wyeliminować lub kontrolować niepokojące objawy, dzięki czemu osoba może lepiej funkcjonować

Choroby od A do Z 2 komentarze

Zespół Downa. Okres wczesnego dzieciństwa

W przypadku dzieci urodzonych z zespołem Downa koniecznie potrzebna jest im stała opieka lekarska, ale też właściwe wspomaganie rozwoju. Rodziców czeka długa droga rzeczywiście trudna i pełna wyrzeczeń, ale też

Choroby od A do Z 5 komentarzy

Depresja maskowana

Depresja to zaburzenie psychiczne, które cechuje się występowaniem nieprawidłowo obniżonego nastroju, smutku, bezsensu podejmowanych działań, braku sił, jak również przejawianiem negatywnych myśli o sobie (niskie poczucie własnej wartości) i otoczeniu.

Choroby od A do Z 1 Komentarz

Rwa kulszowa – co to jest? Przyczyny, objawy i leczenie.

Rwa kulszowa najczęściej zwana „korzonkami” jest zaliczana do najczęstszych dolegliwości, jakie występują u człowieka. Pojawia się znienacka, często w trakcie codziennych czynności takich jak wstawanie z łóżka, czy nawet kichnięcia.

Choroby od A do Z 2 komentarze

Czym jest zespół Lennoxa – Gastauta?

Zespół Lennoxa – Gastatua jest zespołem padaczkowym o ciężkim przebiegu, zapadalność na który szacuje się na 1:1000 000 rocznie. Określenie to stosuje się w odniesieniu to niejednorodnych encefalopatii padaczkowych cechujących

Zdrowie 0 Komentarz

Co to jest alkoholizm? Definicja alkoholizmu

Alkoholizm jest najpoważniejszą formą nadużywania alkoholu i wiąże się z niezdolnością do opanowania nawyków związanych z piciem. Powszechnie określa się go również mianem zaburzeń związanych z używaniem alkoholu. Zaburzenia związane

Choroby od A do Z 2 komentarze

Bostonka – co to jest? Jak długo zaraża i ile trwa?

Na dobre wkroczyliśmy w sezon jesienny, zatem niestety przyszedł czas na wszelkiego rodzaju infekcje, osłabienia i przeziębienia. W dzisiejszym artykule poruszając temat, powiem kilka słów o Chorobie Bostońskiej, niegdyś dość

Choroby od A do Z 1 Komentarz

Mukowiscydoza – co to? Objawy, kiedy się ujawnia, długość życia?

Choroba zaliczana jest do jednych z najczęściej pojawiających się u człowieka. Jednocześnie należy mieć na uwadze, że jest to przypadłość genetyczna. Odpowiedzialna jest za nią pewna mutacja w genie, który

1 Komentarz

  1. Renatka
    03 grudnia, 13:13 Odpowiedz
    Ciężkie życie takich dzieci i ich rodzin. Poświęcanie się każdego dnia o każdą minutę życia...

Zostaw odpowiedź