Jadłowstręt psychiczny, czyli anoreksja – Przyczyny, objawy i leczenie
Jednym z lepiej poznanych zaburzeń odżywiania jest jadłowstręt psychiczny. Polega na odczuwaniu braku łaknienia, czego skutkiem jest zaniechanie przyjmowania posiłków. Pierwsze oznaki zaburzenia obserwowane są w okresie dojrzewania, około 14-18 roku życia. Anoreksja dotyczy około 1% populacji ogólnej. Na chwilę obecną kluczową rolę w leczeniu zaburzenia odgrywa psychoterapia, terapia rodzinna i wsparcie żywieniowe.
Kryteria jadłowstrętu psychicznego wg ICD-10 i DSM-IV
- Spadek wagi lub brak przyrostu wagi prowadzący do obniżenia masy ciała, o co najmniej 15% poniżej prawidłowej lub oczekiwanej stosownie do wieku i wzrostu.
- Spadek wagi jest narzucony samemu sobie przez unikanie „tuczącego pożywienia”.
- Ocenianie siebie jako osoby otyłej oraz zaburzający strach przed przytyciem, co prowadzi do narzucenia samemu sobie niskiego progu masy ciała.
- Obejmujące wiele układów zaburzenia endokrynne i osi przysadkowo-gonadalnej przejawiają się u kobiet zanikiem miesiączkowania, a u mężczyzn utratą seksualnych zainteresowań i potencji. (Anoreksja nie dotyczy wyłącznie kobiet. To problem również problem mężczyzn).
- Zaburzenie nie spełnia kryteriów A i B dla żarłoczności psychicznej (łac. bulimia nervosa), czyli: A. Nawracające epizody przejadania się (co najmniej dwa razy tygodniowo w ciągu 3 miesięcy), w czasie których w krótkim okresie spożywane są duże ilości pokarmu. B. Utrzymuje się uporczywa koncentracja na jedzeniu i silne pragnienie lub poczucie przymusu jedzenia (głód).
Klasyfikacja DSM-IV przedstawia podobne kryteria, ale dodatkowo uwzględniają wskaźnik BMI mniejszy lub równy 17,5 kg/m2 oraz brak miesiączki u dziewczyn/kobiet miesiączkujących stwierdzany przez trzy kolejne cykle miesiączkowe. Co istotne, w Klasyfikacji DSM-IV podkreślono jeszcze stałą obawę przed przytyciem oraz nieprawidłową samoocenę wyglądu u osoby, która ma normalną masę ciała (uważa, że jest za gruba). Ponadto według tej klasyfikacji, anoreksja może przebiegać jako typ restrykcyjny lub bulimiczno-wydalający. Typ restrykcyjny charakteryzuje się ograniczeniem przyjmowania pokarmów z następującą utratą masy ciała. Typ bulimiczno-wydalający z napadami żarłoczności, po których prowokowane są wymioty, stosowane są środki przeczyszczające lub bardzo intensywne ćwiczenia fizyczne.
Przyczyny anoreksji
Przyczyny jadłowstrętu psychicznego są wieloczynnikowe. Jednoznacznie nie zostały jednak określone. Wyróżnia się czynniki:
- genetyczne (anoreksja częściej dotyczy obu bliźniaków jednojajowych niż dwujajowych; możliwość występowania mutacji wywołującej jadłowstręt),
- biologiczne (zaburzenia regulacji głodu i sytości, neuroprzekaźnictwa, zaburzenia hormonalne (nieprawidłowe funkcjonowanie osi podwzgórze-przysadka-gonada, nadnercza, tarczyca) oraz niepełne opróżnianie żołądka,
- osobowościowe (nadmierny perfekcjonizm, wygórowane ambicje i wymagania wobec siebie, zależność emocjonalna od rodziców, brak umiejętności wyrażania swojego zdania, poczucie braku własnej skuteczności, zaburzenia obrazu siebie, lęk przed przytyciem, zaburzenia odczuwania głodu i sytości, tłumienie napięć i emocji oraz zaburzenia osobowości np. schizotypowa,
- rodzinne (sztywne relacje dziecka z rodzicami, nieprawidłowe rozwiązywanie konfliktów rodzinnych poprzez ich unikanie; wciąganie dziecka w rozwiązywanie konfliktów małżeńskich, blokowanie samodzielności dziecka, spełnianie ambicji rodziców przez dziecko, rozbudzanie nadmiernych aspiracji u dziecka, nadopiekuńczość, matka dominująca w rodzinie,
- społeczno-kulturowe: kult szczupłej sylwetki, pełnienie wielu ról społecznych, które są trudne do pogodzenia; rodziny o średnim i wyższym statusie ekonomicznym; kobiety wykonujący zawód związany z rywalizacją o atrakcyjność np. modelka, tancerka, aktorka itp.
Jadłowstręt psychiczny wyzwalają także rozmaite czynniki. Zwykle jest to okres dojrzewania, a także kolejne graniczne etapy życia. Niekorzystne są również ciągłe negatywne uwagi co do wyglądu oraz częste stosowanie restrykcyjnych diet, a ponadto wydarzenia stresujące np. urodzenie dziecka, trudności w szkole i wydarzenia traumatyczne (np. tragedia w rodzinie, przerażający wypadek).
Objawy anoreksji
Zaburzenie łączy w sobie objawy fizykalne, a także psychiczne. Do objawów fizykalnych anoreksji zaliczamy utratę masy mięśniowej i tkanki tłuszczowej, które doprowadzają do wychudzenia i wyniszczenia. Obserwuje się także spowolnienie metabolizmu, co przejawia się nietolerancją zimna, obniżeniem temperatury ciała poniżej 36ºC, spadkiem ciśnienia tętniczego krwi, wolną akcją serca (bradykardia i bloki), zasinieniem dłoni i stóp. Ze strony przewodu pokarmowego dominuje uczucie pełności w żołądku, zaparcia i wzdęcia, stany zapalne. U kobiet dochodzi do zaniku cyklu miesiączkowego, a u mężczyzn obserwuje się spadek zainteresowania aktywnością seksualną i impotencję, związaną z obniżeniem stężenia hormonów płciowych. Na skórze pojawia się lanugo, czyli meszek z krótkich włosów. Skóra jest sucha, łuszczy się i może być zażółcona. Obserwuje się wypadanie włosów – na głowie oraz łonowych i pod pachami. Osteoporoza i zwiększona podatność na złamania kości pojawia się w przypadku długotrwałego chorowania. W badaniach laboratoryjnych krwi występują zmiany świadczące o niedożywieniu np. niedokrwistość, leukopenia, niski poziom białka całkowitego i albumin, niedobory elektrolitowe, zaburzania gospodarki tłuszczowej itd. Warto wspomnieć, że w typie bulimiczno-wydalającym jadłowstrętu psychicznego dodatkowo stwierdza się owrzodzenia śluzówki jamy ustnej, przełyku, obrzęki ślinianek, a także zmiany próchnicze zębów z powodu częstych wymiotów.
Objawy psychiczne występujące w przypadku jadłowstrętu psychicznego dotyczą głównie nastroju i postrzegania siebie. Obserwowany jest nastrój depresyjny, określany mianem „matowego nastroju”, a także lęk przed przytyciem (częste ważenie się, obsesyjne myśli o niejedzeniu). Osoba chora ma błędne wyobrażenie na temat swojego wyglądu, niewłaściwie odbiera swoją osobę, uważa, że ma ciągle za dużo zbędnych kilogramów – mimo już bardzo szczupłej sylwetki. Ponadto obserwuje się nadmierny perfekcjonizm, który jest związany z otrzymywaniem wysokich ocen w szkole. Zaburzenie negatywnie wpływa na relacje rówieśnicze, zwłaszcza w stosunku do płci przeciwnej. Dochodzi do izolacji i ograniczenia życia towarzyskiego, a nawet zaprzeczania własnej kobiecości/męskości. Niestety, mimo tylu niekorzystnych objawów, osoba traktuje je jako stan naturalny i nie wykazuje inicjatywy do podjęcia leczenia.
Należy jednak pamiętać, że zanim zostanie postawiona diagnoza jadłowstrętu psychicznego, należy dokonać rzetelnego rozpoznania różnicowego. Trzeba przede wszystkim wykluczyć zaburzenia hormonalne np. nadczynność tarczycy, niewydolność kory nadnerczy; nowotwory ośrodkowego układu nerwowego, chorobę Leśniowskiego-Crohna i inne stany zapalne przewodu pokarmowego, gruźlicę oraz depresję i schizofrenię.
Możliwości leczenia anoreksji
Leczenie powinno być prowadzone w specjalistycznych ośrodkach zajmujących się terapią zaburzeń odżywiania. W początkowym etapie należy wdrożyć zarówno psychoterapię, jak i leczenie żywieniowe i hormonalne w razie potrzeby. Zalecana jest terapia behawioralna, indywidualna i rodzinna. Kluczowe jest zmotywowanie do podjęcia leczenia oraz jego kontynuowania. Możliwe jest włączenie do terapii osób, przy których pacjent dobrze się czuje i im ufa. Jeśli zaburzenia nastroju, czy też lęki utrudniają prowadzenie terapii, wdrażane są leki przeciwdepresyjne, uspokajające lub neuroleptyki.
Jeśli ogólny stan zdrowia na to pozwala, pacjenci mogą być leczeni w trybie ambulatoryjnym. Wskazaniem do leczenia w szpitalu jest niedożywienie, wyniszczenie zagrażające, objawy kardiologiczne, zaburzenia metaboliczne, depresja, myśli samobójcze, długi czas trwania zaburzenia i oporność na leczenie. Wyzdrowienie po wdrożeniu i kontynuowaniu terapii możliwe jest u około 40-77% pacjentów. Niestety10-20% osób z anoreksją umiera z powodu wyniszczenia lub w wyniku samobójstwa.
Może to Ci się spodoba
Kiedy boli kark
Ból karku potrafi być nie tylko nieznośny, ale również zaburzyć nasze codzienne, prawidłowe funkcjonowanie. Niestety współczesny tryb pracy ma niestety negatywny wpływ na nasz układ kostny, najczęściej przez nasze zaniedbania.
Objawy, rozpoznanie i leczenie anginy u dzieci – poradnik
Angina jest chorobą, którą wywoływać mogą zarówno wirusy, jak i bakterie. Do typowych jej objawów zalicza się gorączkę, uczucie osłabienia i ból gardła. Anginę wywołują między innymi rynowirusy i wirus
Brak poczucia bezpieczeństwa a nerwica
Poczucie bezpieczeństwa jest dla każdego człowieka priorytetem, niejaką podstawą do prawidłowego funkcjonowania naszej psychiki. W przypadku jego braku w okresie dzieciństwa przy współudziale urazów psychicznych, konfliktów w środowisku domowym oraz
Jak chronić się przed komarami?
Nawet najpiękniejsza okolica i sielski odpoczynek na urlopie mogą zostać zniweczone przez uciążliwe komary. Dla jednych samo ich bzyczenie jest nie do zniesienia, inni z kolei mocno odczuwają ukąszenia. W
Noworodek z zespołem Downa
W poprzednim tekście skupiliśmy się na wyglądzie oczu, ust, zębów oraz nosa niemowlaków z zespołem Downa. Czym jeszcze charakteryzują się maluchy cierpiące na trisomię 21 chromosomu? Uszy – w przypadku
Olej z wiesiołka na płodność, co warto wiedzieć? Zalety i wady
Płodność to temat tabu w wielu rodzinach. Niestety bardzo często mężczyźni nie są płodni, ponieważ takie są przypadłości losu. Jedni mają trochę więcej szczęścia a drudzy go nie mają. Olej
Kołdra obciążeniowa w łagodzeniu objawów Zespołu Downa
Zespół Downa jest co prawda chorobą nieuleczalną, ale istnieją sposoby łagodzenia towarzyszących jej dolegliwości. Zespół Downa przejawia się przede wszystkim niepełnosprawnością umysłową w stopniu lekkim i średnim, upośledzeniem odporności i
Lekomania – przyczyny, objawy, skutki
Mianem lekomanii nazywane jest nadużywanie leków. Wśród różnych rodzajów uzależnień, lekomania występuje wyjątkowo często. Uzależnienie to polega na zbyt częstym przyjmowaniu leków. Bardzo często są to też leki przyjmowane w
Ewa Chodakowska: Jestem fanką koktajli
W najnowszej książce Ewa Chodakowska zawarła sto przepisów na zdrowe koktajle, które mogą stanowić zamiennik słodkich przekąsek lub pełnowartościowy posiłek. Wśród propozycji znalazły się również koktajle specjalnie dla mężczyzn. Ewa Chodakowska
Mononukleoza – co to? Jakie objawy, ile trwa i jak leczyć?
Mononukleoza nazywana jest „chorobą pocałunków”. Spowodowane jest to tym, że do zakażenia dochodzi właśnie w trakcie kontaktu ze śliną osoby zakażonej, bądź też poprzez bliski kontakt z osobą chorą. Najczęściej
Naturalne sposoby na ukojenie nerwów
Układ nerwowy człowieka odpowiedzialny jest nie tylko za to, że możemy odczuwać zmysłami otaczający nas świat, ale również ma związek z naszym samopoczuciem czy nastrojem, a tym samym jakością codziennego
Jak nowoczesne technologie zmieniają leczenie pacjentów po udarze.
Fizjoterapia neurologiczna doświadczyła znaczących przełomów dzięki postępowi w dziedzinie technologii. Innowacyjne metody, takie jak wirtualna rzeczywistość (VR) i roboty rehabilitacyjne, zrewolucjonizowały podejście do leczenia pacjentów po udarze mózgu, oferując nowe
Domowe sposoby na gardło – które z nich są najczęściej stosowane?
Bolące gardło to przypadłość, która dopada nas szczególnie w okresie jesienno-zimowym i wiosennym, kiedy nasz organizm jest szczególnie narażony na osłabienie. Ból gardła może być wywołany różnymi czynnikami. Wywoływany jest
Rwa kulszowa – co to jest? Przyczyny, objawy i leczenie.
Rwa kulszowa najczęściej zwana „korzonkami” jest zaliczana do najczęstszych dolegliwości, jakie występują u człowieka. Pojawia się znienacka, często w trakcie codziennych czynności takich jak wstawanie z łóżka, czy nawet kichnięcia.
Sepsa – Czym jest i dlaczego jest tak groźna dla ludzkiego organizmu?
Czym tak naprawdę jest sepsa i dlaczego jest tak groźna dla ludzkiego organizmu? Jak prawidłowo ją rozpoznać? Dlaczego wciąż jest tak powszechna, mimo, że w dzisiejszych czasach posiadamy ogromną wiedzę
5 komentarzy
Agata
18 listopada, 14:13Marta
22 listopada, 19:42Aneta
18 grudnia, 14:13Mateusz
27 grudnia, 22:43Wiktor
30 grudnia, 20:33