Glikogenozy – choroby spichrzeniowe glikogenu
Glikogen to polisacharyd zbudowany z wielu cząsteczek glukozy. Jest to forma zmagazynowania glukozy w wątrobie i mięśniach człowieka. Glukoza jest źródłem energii dla całego organizmu i jest dostarczana z pożywieniem. Glikogen powstaje z glukozy pod wpływem działania specjalnych enzymów.
Podobnie jest z jego rozpadem do cząsteczek glukozy, w sytuacji awaryjnej, gdy organizm potrzebuje energii. Jeśli brakuje któregoś z enzymów lub jest on nieprawidłowy, dochodzi do nadmiernego magazynowania glikogenu w wątrobie i mięśniach. Doprowadza to do wystąpienia objawów chorobowych i trudności w codziennym funkcjonowaniu.
Choroby spichrzeniowe glikogenu (ang. glycogen storage diseases/disorders,GSD), czyli glikogenozy to dziedziczne zaburzenia metaboliczne (wrodzone błędy metabolizmu), które wynikają z różnych nieprawidłowości enzymów odpowiedzialnych za przemianę glukozy w glikogen i odwrotnie – z glikogenu w glukozę. Dotyczą mięśni i wątroby, czyli tych organów, w których magazynowany jest glikogen. Glikogenozy najczęściej są diagnozowane w wieku niemowlęcym, a charakterystyczne dla nich są spadki poziomu glukozy we krwi, osłabienie i zmęczenie. Choroby spichrzeniowe glikogenu pojawiają się u 1 na 20-40 000 urodzonych dzieci.
Przyczyny glikogenoz
Każda z glikogenoz jest chorobą uwarunkowaną genetycznie. Większość z nich dziedziczona jest w sposób autosomalny recesywny. Typ IX jest dziedziczony w sprzężeniu z chromosomem płci X.
Zarówno produkcję glikogenu, jak i jego rozpad warunkują różne enzymy. Jeśli zaburzenie dotyczy enzymu biorącego udział w produkcji glikogenu, wówczas glikogen jest wytwarzany w niewystarczającej ilości lub jest nieprawidłowy. Nieprawidłowości enzymu rozkładającego glikogen do glukozy, skutkują niskim poziomem glukozy we krwi oraz akumulowaniem się glikogenu w mięśniach i wątrobie. Wyróżniono 12 typów chorób spichrzeniowych glikogenu i każda związana jest z nieprawidłowością określonego enzymu:
Typ 0 – (choroba Lewisa, ang. Lewis’ disease); glikogen akumuluje się w wątrobie, a enzym warunkujący przemiany glikogenu to syntaza glikogenowa.
Typ Ia – (choroba von Gierkego, ang. von Gierke’s disease); obejmuje wątrobę i nerki, enzymem nieprawidłowo działającym jest: fosfataza glukozo-6-fosforanu. Jest to jeden z częściej obserwowanych typów choroby.
Tyb Ib – (choroba von Gierkego, ang. von Gierke’s disease); dotyczy wątroby i nerek. Występuje też osłabienie odporności (neutropenia), a enzymem odpowiedzialnym za przemiany glikogenu jest: translokaza glukozo-6-fosforanu. Typ Ib jest również częściej notowany, niż pozostałe.
Typ II – (choroba Pompego, ang. Pompe’s disease); obejmuje wiele narządów, w tym: wątrobę, nerki, serce i układ nerwowy. Nieprawidłowo działającym enzymem jest: alfa-glukozydaza. Choroba ma wpływ na długość życia, a leczenie jest trudniejsze.
Typ III – (choroba Forbesa-Coriego, ang. Forbes-Cori’s disease); glikogen akumuluje się w wątrobie i mięśniach. Wady dotyczą1,6-αglukozydazy.
Typ IV – (choroba Andersen, ang. Andersen’s disease); obejmuje wątrobę i nieprawidłowości 1,4-1,6-transglukozydazy.
Typ V – (choroba McArdlea, ang. McArdle’s disease); dotyczy mięśni. Notowany jest głownie u dorosłych, a nieprawidłowości obejmują mięśniową fosforylazę glikogenową.
Typ VI – (choroba Hersa, ang. Hers’ disease); dotyczy wątroby; a nieprawidłowo działającym enzymem jest wątrobowa fosforylaza glikogenowa.
Typ VII – (choroba Tauriego, ang. Tarui’s disease); glikogen magazynuje się w mięśniach i krwinkach czerwonych. Choroba nie występuje u dzieci. Nieprawidłowości dotyczą fosfofruktokinazy.
Typ VIII – (glikogenoza typu VIII, ang. glycogenosis type VIII); uszkodzenie obejmuje wątrobę, enzymem, który działa nieprawidłowo jest: fosforylaza glikogenowa.
Typ IX – (glikogenoza typu IX, ang. liver phosphorylase kinase deficiency) lub VIa; choroba dotyczy wątroby i układu nerwowego. Nieprawidłowości obejmują kinazę fosforylazy b. Typ IX w 75% dziedziczony jest w sposób sprzężony z płcią, a w 25% autosomalnie recesywnie.
Typ XI – (zespół Fanconiego-Bickela, ang. Fanconi-Bickel syndrome); uszkodzenie obejmuje wątrobę, a uszkodzonym enzymem jest: GLUT .
Objawy glikogenoz
Głównymi objawami glikogenoz są stany hipoglikemiczne, a także spowolnienie rozwoju i wzrostu dziecka. Charakterystyczne jest powiększenie wątroby, osłabienie mięśni szkieletowych, nadwaga/otyłość, a ponadto zaburzenia krzepnięcia, funkcjonowania nerek, czy też osłabienie i zmęczenie po wysiłku fizycznym, bóle mięśniowe oraz niska odporność (typ Ib). W typie II – chorobie Pompego – występuje niewydolność oddechowa z powodu osłabienia mięśni oddechowych i powiększenia serca.
Warto zaznaczyć, że hipoglikemia to stan, w którym dochodzi do spadku poziomu glukozy poniżej 55 mg/dl (3,0 mmol/l), a jej oznakami są: senność, drżenia rąk, wzmożona potliwość, splątanie i niekontrolowane ruchy mięśni, a czasami napady drgawek.
Diagnostyka glikogenoz
Postawienie diagnozy nie jest łatwe, gdyż objawy glikogenozy mogą wskazywać na wiele innych chorób metabolicznych lub neurologicznych. Jeśli lekarz podejrzewa chorobę spichrzeniową glikogenu, wówczas należy wykonać:
- podstawowe badania krwi, w tym pozom glikemii, próby wątrobowe, ocenę parametrów nerkowych, kinazy kreatynowej, morfologii krwi i układu krzepnięcia,
- badania obrazowe jamy brzusznej i serca,
- biopsje mięśni/wątroby,
- genetyczne i inne w zależności od typu choroby,
- ocenę stopnia rozwoju dziecka i stan jego odżywienia.
Możliwości leczenia
Glikogenozy są zaburzeniami, z którymi można nauczyć się żyć. Kluczowe jest zapobieganie spadkom poziomu glukozy we krwi. Ratunkiem dla chorych jest spożywana doustnie, kilka razy dziennie, surowa skrobia kukurydziana. Zalecane są także suplementy, jak glukoza i maltodekstryna.
Wdrażana jest dieta bogatobiałkowa z ograniczeniem fruktozy (cukier owocowy), laktozy (cukier mleczny) i sacharozy (słodyczy). Eliminacja fruktozy i laktozy jest najistotniejsza u pacjentów z glikogenozą typu I. U niemowląt często zachodzi potrzeba żywienia przez sondę dożołądkową.
Każdy typ glikogenozy cechuje się odrębnościami w leczeniu. Przykładowo w typie Ib szczególnie ważna jest profilaktyka zakażeń z powodu niskiej odporności. W typie V, Vi i VII należy ograniczyć intensywny wysiłek fizyczny, by nie dopuścić do osłabienia mięśni szkieletowych. Lekarz może zalecić przyjmowanie glukozy, fruktozy, czy też iniekcji z glukagonu. W chorobie Pompego wdrażane jest leczenie enzymatyczne. Jest to typ choroby o najbardziej niekorzystnych prognozach.
Opiekunowie dziecka/pacjent powinni umieć samodzielnie zmierzyć poziom glukozy we krwi za pomocą glukometru. Dzięki temu możliwe jest poznanie swojego organizmu i choroby, a także wczesna interwencja w sytuacji, gdy poziom glukozy we krwi obniża się.
Rokowanie u pacjentów z glikogenozami jest zależne od typu choroby. Zaburzenia te nie są całkowicie wyleczalne, ale stosowane metody leczenia na ogół są skuteczne. Jak wspomniano wcześniej, największe trudności stwarza terapia choroby Pompego. Duże nadzieje pokłada się w terapiach enzymatycznych i genowych.
Może to Ci się spodoba
Biegunka – Jak leczyć biegunkę? Jakie przyczyny, rodzaje i objawy?
Biegunka jest zwykle objawem, nie chorobą, i definiuje się ją jako nietypową częstość lub płynność stolca. Normalnie, ludzie mają od jednego do trzech stolców dziennie, ale z biegunką, stolce są
Co powinno znaleźć się w wyprawce do szpitala?
Wyprawka zawierać powinna najpotrzebniejsze przedmioty gwarantujące młodej mamie i jej nowo narodzonemu maluchowi komfort zarówno przed, jak i w trakcie oraz tuż po porodzie. Co należy do niej spakować? Poniżej
Angina – Co to jest? Objawy, choroba i leczenie Anginy
Zapalenie migdałków podniebiennych, potocznie zwane anginą wywoływane jest najczęściej przez bakterie, lecz może też być wynikiem infekcji wirusowej. To bardzo częsta choroba układu oddechowego. Jednym z jej objawów jest biały
Czym jest hipersomnia?
Hipersomnia – nadmierna senność, jest odczuwalna przez dużą część populacji. W większości przypadków wiąże się ona ze zbyt krótkim czasem snu i nieregularnym trybem życia. O patologicznej senności można mówić
Nawet 80 proc. osób cierpiących na bezdech senny pozostaje niezdiagnozowanych. Brak leczenia może prowadzić do poważnych chorób serca
W polskim systemie refundacji od stycznia br. zaszły ważne zmiany dotyczące terapii CPAP w obturacyjnym bezdechu sennym (OBS). Jedną z nich jest to, że pacjenci uzyskali możliwość częstszego, bo co pół roku,
Zdrowa skóra i środowisko: Wartości stosowania kosmetyków naturalnych
W obliczu rosnącej świadomości zdrowotnej i ekologicznej, kosmetyki naturalne zdobywają uznanie na całym świecie. Są one nie tylko odpowiedzią na potrzeby osób szukających bezpiecznej i delikatnej pielęgnacji, ale również odzwierciedleniem
Kołdra obciążeniowa, sensoryczna – co to jest i jak stosować?
Kołdra obciążeniowa bardzo często nazywana kołdrą sensoryczną to w ostatnim czasie niezwykle popularny produkt, który jest polecany przez specjalistów. Uznawana jest za produkt terapeutyczny, który pomimo nazwy może być stosowany
Kortyzol i oksytocyna, czyli o wyznacznikach naszego samopoczucia
Samopoczucie każdego człowieka zależy od wielu czynników. Warto zauważyć, że nie będą to wyłącznie czynniki środowiskowe, ale też biochemiczne. Kortyzol i oksytocyna są hormonami mającymi ogromne znaczenie w ramach naszego
Grypa w natarciu – czym różni się grypa typu A od grypy typu B?
Wraz z pojawieniem się masowo występujących infekcji koronawirusem coroczne natarcia grypy zdają się odsunięte w świadomości społeczeństwa na dalszy plan. Grypa jednak wciąż stanowi duże zagrożenie i wyróżnia się wysoką
Dopasowany aparat ortodontyczny
Dla wielu osób pomoc jaką może zaoferować ortodonta będzie oczywiście bardzo istotna. Z jednej strony chodzi oczywiście o możliwie piękny uśmiech, z drugiej oczywiście bardzo istotne jest to, że wady
Komórki rakowe można zmienić w komórki zwalczające raka. Odkrycie może być przełomowe dla hematoonkologii
Komórki nowotworowe można bezpośrednio przekształcić w przeprogramowane przez nowotwór komórki prezentujące antygen (TR-APC) – wynika z badań prowadzonych na mysim modelu białaczki. Co więcej, układ odpornościowy pamięta schemat obrony również kilka miesięcy po
Co to jest padaczka? Napady padaczkowe – Objawy, diagnostyka i leczenie.
Padaczka (łac. epilepsia, ang. epilepsy) to tendencja do występowania nawracających napadów. Napadem padaczkowym określamy zespół objawów neurologicznych polegający na nieprawidłowych ruchach ciała, które są efektem zrywań mięśniowych, drgawek i prężeń
Alergia na zwierzęta domowe
Uczulenie na zwierzęta jest jednym z najczęstszych problemów tego typu. Jest on szczególnie uciążliwy dla osób kochających czworonogi, ponieważ może wykluczyć możliwość posiadania własnego pupila. W naszym tekście wyjaśniamy, co
Jak wygląda atak epileptyczny i jak można pomóc choremu?
Epilepsja dotyka niemal 400 tysięcy Polaków, którzy codziennie zmagają się z tym schorzeniem. Odpowiedni dobór leków może łagodzić objawy oraz minimalizować ilość oraz siłę ataków, nigdy jednak tak naprawdę nie
Objawy udaru niedokrwiennego mózgu
Udary niedokrwienne mózgu stanowią jedną z najczęstszych przyczyn niepełnosprawności psycho-ruchowej. Obliczono, że co 2 sekundy jedna osoba na świecie przechodzi udar mózgu, a jedna na sześć osób doświadczy udaru w
4 komentarze
Dawid
18 grudnia, 10:16Aneta
19 grudnia, 15:18Olek
29 grudnia, 20:35Daria
01 stycznia, 20:44