Co to jest padaczka? Napady padaczkowe – Objawy, diagnostyka i leczenie.

Padaczka (łac. epilepsia, ang. epilepsy) to tendencja do występowania nawracających napadów. Napadem padaczkowym określamy zespół objawów neurologicznych polegający na nieprawidłowych ruchach ciała, które są efektem zrywań mięśniowych, drgawek i prężeń bądź też krótkotrwałych epizodów „wyłączenia świadomości”. Napady te są wynikiem wyładowań bioelektrycznych w ognisku padaczkowym i na ogół towarzyszą im zmiany w zapisie elektroencefalograficznym.

Padaczka nie może zostać zdiagnozowana po przebyciu jednego podejrzanego napadu. Należy wyjaśnić jego przyczyny jak np. gorączka lub niedocukrzenie. Rozpoznanie padaczki stawia się po wystąpieniu drugiego napadu, niedługo  po pierwszym (w okresie od kilku do kilkunastu miesięcy). Każdy napad – drgawkowy i niedrgawkowy np. nieświadomości, powinien być skonsultowany przez lekarza neurologa.

Dane epidemiologiczne

Częstość zapadania na padaczkę wynosi około 50-70 / 100 000 osób na rok, a 1 osoba na 200 będzie miała czynną padaczkę. Pierwszy w życiu napad najczęściej dotyczy małych dzieci oraz osób starszych. W Polsce z powodu padaczki cierpi 1% populacji, czyli około 400 tysięcy osób.

Ognisko padaczkowe

Jest to skupisko nieprawidłowo nadpobudliwych komórek nerwowych w określonym obszarze mózgu. Wyróżnia je wysoka częstotliwość wyładowań bioelektrycznych. Nadpobudliwość ta zwykle jest okresowa. Wyrazem aktywnego ogniska jest napad padaczkowy. Rodzaj napadu zależy od lokalizacji ogniska, a wyładowania są widoczne w zapisie elektroencefalogramu (EEG), choć też nie zawsze.

Napady padaczkowe

Wyróżniamy napady uogólnione (drgawki całego ciała) lub częściowe (np. drżenia jednej kończyny lub tylko palca). Ponadto napady mogą dotyczyć jedynie zaburzeń świadomości (częściowa lub całkowita utrata świadomości) bądź manifestować się niewłaściwą percepcją zmysłową (nieprawidłowości związane z interpretacją bodźców smakowych, zapachowych, słuchowych i wzrokowych niewynikające z konkretnej przyczyny). Pojawiają się nagle i nie trwają długo. Napady mogą występować pojedynczo lub współistnieć. Niekiedy wyglądają jak specyficzne dla danej osoby zmiany w zachowaniu, przez co nie będą zwracały uwagi i mogą pozostać nierozpoznane.

Opisując napad padaczkowy warto posłużyć się schematem uwzględniającym:

• szybkość wystąpienia określonego zachowania/ruchu (napad nagły, niespodziewany),
• czas trwania napadów (na ogół krótki),
• powtarzalność takich stanów (występuje pojedynczo, powtarza się często w ciągu dnia/raz na tydzień/kilka razy w miesiącu),
• przyczyny zaistniałego zachowania/ruchu (najczęściej bez przyczyny).

Przyczyny napadów padaczkowych

W zależności od wieku, przyczyny padaczki możemy podzielić na:

• występujące u dzieci i młodzieży (niedotlenienie i wynaczynienie okołoporodowe, urazy głowy, zapalenie mózgu i choroby uwarunkowane genetycznie; często towarzyszy mózgowemu porażeniu dziecięcemu i może się pojawić u dzieci z autyzmem),
• występujące u dorosłych do 60. roku życia (urazy mózgu, wolno narastające guzy ośrodkowego układu nerwowego, stwardnienie rozsiane, stwardnienie hipokampa oraz malformacje, czyli nieprawidłowe zmiany naczyniowe,
• występujące u osób po 60. roku życia (udary mózgu, choroby neurozwyrodnieniowe jak demencja i stwardnienie rozsiane; ponadto guzy i urazy mózgu).
• pozostałe przyczyny: choroby metaboliczne i niedobory pierwiastkowe oraz parazytozy.

Klasyfikacja padaczek

Podział padaczek w oparciu o zmodyfikowaną i skróconą klasyfikację padaczek według Międzynarodowej Ligi Przeciwpadaczkowej:

Uogólnione padaczki i zespoły padaczkowe:

• Idiopatyczne z początkiem związanym z wiekiem
• dziecięca padaczka z napadami nieświadomości
• młodzieńcza padaczka miokloniczna (zrywania mięśniowe)
• padaczka z napadami toniczno(silny skurcz ciała)-klonicznymi(drgawki) okresu budzeniaObjawowe i kryptogenne:
• zespół Westa
• zespół Lennoxa-Gastauta
• padaczka z mioklonicznymi zapadami nieświadomościObjawowe:
• encefalopatia miokloniczna – do napadów ruchowych, ogniskowych, uogólnionych, tonicznych lub klonicznych, wcześniej dołączają się mioklonie; rozwój psychoruchowy jest opóźniony, występują również inne zaburzenia neurologiczne

Ogniskowe padaczki i zespoły padaczkowe:

Idiopatyczne z początkiem związanym z wiekiem:

• padaczka Rolanda (rolandyczna)
• padaczka związana z czytaniem

Objawowe: padaczka z napadami prostymi, częściowymi złożonymi lub wtórnie uogólnionymi, pochodzącymi z jakiejkolwiek części kory:

• padaczka czołowa
• padaczka z płata ciemieniowego
• padaczka z płata skroniowego
• padaczka z płata potylicznego
• padaczka częściowa ciągła, czyli zespół Kożewnikowa (jest skutkiem kleszczowego zapalenia mózgu, lekooporna, a objawia się napadami prostymi, potem częściowymi i wtórnie uogólnionymi, występuje też niedowład połowiczy i deficyty intelektualne)
• zespoły charakteryzujące się specyficzną aktywacją

Nieokreślone padaczki i zespoły padaczkowe:

• z napadami uogólnionymi i ogniskowymi:
• padaczka z ciągłą czynnością iglica-fala podczas snu
• napady noworodków
• nabyta afazja padaczkowa (zespół Landaua-Kleffnera)
• napady bez wyraźnych cech uogólnionych i ogniskowych

Diagnostyka padaczki

W procesie diagnostycznym padaczki, szczególne znaczenie ma wywiad lekarski i badanie neurologiczne. Kluczowe okazują się także szczegółowe opisy napadów uzyskane od świadków zdarzenia. W zależności od potrzeb pacjent jest następnie kierowany na badania: elektroencefalograficzne (EEG), rezonans magnetyczny głowy lub tomografia komputerowa, a ponadto elektrokardiogram (EKG) i badania biochemiczne krwi w celu wykrycia innych przyczyn drgawek.

EEG jest podstawowym badaniem w diagnostyce padaczki i polega na rejestrowaniu czynności bioelektrycznej mózgu, co jest widoczne oraz zapisane w postaci charakterystycznych fal. Badanie jest nieinwazyjne i nie sprawia bólu, lecz wiąże się z dyskomfortem długotrwałego przebywania w bezruchu. Należy mieć jednak na uwadze, że brak zmian w zapisie EEG przy trwającym napadzie nie wyklucza padaczki i odwrotnie – zmiany w EEG bez objawów chorobowych nie przesądzają o tym rozpoznaniu. Standardem diagnostyki jakichkolwiek chorób napadowych, powinno być wykonywanie video-EEG, które polega na jednoczesnym rejestrowaniu fal mózgowych i obrazu pacjenta (korelacja zmian w EEG z pojawiającym się napadem). 

Leczenie padaczek

Istnieje duża szansa na farmakologiczne opanowanie napadów padaczkowych. Niestety nie leczą one przyczyny napadów, ale pozwalają je długotrwale kontrolować. Dobór leku powinien uwzględniać jak największą skuteczność przy minimum efektów ubocznych. Zależy również od rodzaju padaczki i stanu pacjenta (choroby współistniejące).

Dawkowanie leków ustala neurolog, najlepiej specjalizujący się w leczeniu padaczek (epileptolog). Początkowo stosuje się niskie dawki jednej substancji, a w miarę upływu czasu – zwiększa się ją. Jeśli takie leczenie jest nieskuteczne – zmienia się lek lub wdrażany jest drugi (a nawet więcej). Skuteczność leczenia zależy od umiejętnie dobranego leku oraz skrupulatności w jego przyjmowaniu (stałe pory, niepomijanie dawek). Nie wolno samodzielnie modyfikować pór przyjmowania i dawek leków, gdyż może to doprowadzić do wzmożenia napadów drgawkowych oraz wystąpienia stanu padaczkowego. Stan padaczkowy to przedłużający się napad padaczkowy lub pojawiające się w niedługim czasie kolejne napady, pomiędzy którymi pacjent nie odzyskuje przytomności. Wymaga pilnego leczenia w szpitalu, zwykle na oddziale intensywnej terapii.

U niektórych pacjentów nie udaje się opanować padaczki farmakologicznie. Mówimy wówczas o padaczce lekoopornej. W takim przypadku proponuje się pacjentom leczenie operacyjne (zniszczenie ogniska padaczkowego), stymulację nerwu błędnego (wymaga wszczepienia specjalnego stymulatora drażniącego nerw błędny u osób powyżej 12. roku życia, przez co hamowana jest czynność napadowa), dietę ketogenną (wprowadzenie diety bogatotłuszczowej ubogocukrowej po osiągnięciu stanu ketozy – co musi odbywać się w szpitalu) oraz terapię z wykorzystaniem oleju CBD (czyli „medycznej marihuany„).

Warto też unikać czynników indukujących napad padaczkowy, do których zaliczamy:

• alkohol,
• migoczące światło,
• czytanie,
• zmęczenie,
• brak snu,
• stres,
• infekcje,
• kąpiel w gorącej wodzie.