Jadłowstręt psychiczny, czyli anoreksja – Przyczyny, objawy i leczenie
Jednym z lepiej poznanych zaburzeń odżywiania jest jadłowstręt psychiczny. Polega na odczuwaniu braku łaknienia, czego skutkiem jest zaniechanie przyjmowania posiłków. Pierwsze oznaki zaburzenia obserwowane są w okresie dojrzewania, około 14-18 roku życia. Anoreksja dotyczy około 1% populacji ogólnej. Na chwilę obecną kluczową rolę w leczeniu zaburzenia odgrywa psychoterapia, terapia rodzinna i wsparcie żywieniowe.
Kryteria jadłowstrętu psychicznego wg ICD-10 i DSM-IV
- Spadek wagi lub brak przyrostu wagi prowadzący do obniżenia masy ciała, o co najmniej 15% poniżej prawidłowej lub oczekiwanej stosownie do wieku i wzrostu.
- Spadek wagi jest narzucony samemu sobie przez unikanie „tuczącego pożywienia”.
- Ocenianie siebie jako osoby otyłej oraz zaburzający strach przed przytyciem, co prowadzi do narzucenia samemu sobie niskiego progu masy ciała.
- Obejmujące wiele układów zaburzenia endokrynne i osi przysadkowo-gonadalnej przejawiają się u kobiet zanikiem miesiączkowania, a u mężczyzn utratą seksualnych zainteresowań i potencji. (Anoreksja nie dotyczy wyłącznie kobiet. To problem również problem mężczyzn).
- Zaburzenie nie spełnia kryteriów A i B dla żarłoczności psychicznej (łac. bulimia nervosa), czyli: A. Nawracające epizody przejadania się (co najmniej dwa razy tygodniowo w ciągu 3 miesięcy), w czasie których w krótkim okresie spożywane są duże ilości pokarmu. B. Utrzymuje się uporczywa koncentracja na jedzeniu i silne pragnienie lub poczucie przymusu jedzenia (głód).
Klasyfikacja DSM-IV przedstawia podobne kryteria, ale dodatkowo uwzględniają wskaźnik BMI mniejszy lub równy 17,5 kg/m2 oraz brak miesiączki u dziewczyn/kobiet miesiączkujących stwierdzany przez trzy kolejne cykle miesiączkowe. Co istotne, w Klasyfikacji DSM-IV podkreślono jeszcze stałą obawę przed przytyciem oraz nieprawidłową samoocenę wyglądu u osoby, która ma normalną masę ciała (uważa, że jest za gruba). Ponadto według tej klasyfikacji, anoreksja może przebiegać jako typ restrykcyjny lub bulimiczno-wydalający. Typ restrykcyjny charakteryzuje się ograniczeniem przyjmowania pokarmów z następującą utratą masy ciała. Typ bulimiczno-wydalający z napadami żarłoczności, po których prowokowane są wymioty, stosowane są środki przeczyszczające lub bardzo intensywne ćwiczenia fizyczne.
Przyczyny anoreksji
Przyczyny jadłowstrętu psychicznego są wieloczynnikowe. Jednoznacznie nie zostały jednak określone. Wyróżnia się czynniki:
- genetyczne (anoreksja częściej dotyczy obu bliźniaków jednojajowych niż dwujajowych; możliwość występowania mutacji wywołującej jadłowstręt),
- biologiczne (zaburzenia regulacji głodu i sytości, neuroprzekaźnictwa, zaburzenia hormonalne (nieprawidłowe funkcjonowanie osi podwzgórze-przysadka-gonada, nadnercza, tarczyca) oraz niepełne opróżnianie żołądka,
- osobowościowe (nadmierny perfekcjonizm, wygórowane ambicje i wymagania wobec siebie, zależność emocjonalna od rodziców, brak umiejętności wyrażania swojego zdania, poczucie braku własnej skuteczności, zaburzenia obrazu siebie, lęk przed przytyciem, zaburzenia odczuwania głodu i sytości, tłumienie napięć i emocji oraz zaburzenia osobowości np. schizotypowa,
- rodzinne (sztywne relacje dziecka z rodzicami, nieprawidłowe rozwiązywanie konfliktów rodzinnych poprzez ich unikanie; wciąganie dziecka w rozwiązywanie konfliktów małżeńskich, blokowanie samodzielności dziecka, spełnianie ambicji rodziców przez dziecko, rozbudzanie nadmiernych aspiracji u dziecka, nadopiekuńczość, matka dominująca w rodzinie,
- społeczno-kulturowe: kult szczupłej sylwetki, pełnienie wielu ról społecznych, które są trudne do pogodzenia; rodziny o średnim i wyższym statusie ekonomicznym; kobiety wykonujący zawód związany z rywalizacją o atrakcyjność np. modelka, tancerka, aktorka itp.
Jadłowstręt psychiczny wyzwalają także rozmaite czynniki. Zwykle jest to okres dojrzewania, a także kolejne graniczne etapy życia. Niekorzystne są również ciągłe negatywne uwagi co do wyglądu oraz częste stosowanie restrykcyjnych diet, a ponadto wydarzenia stresujące np. urodzenie dziecka, trudności w szkole i wydarzenia traumatyczne (np. tragedia w rodzinie, przerażający wypadek).
Objawy anoreksji
Zaburzenie łączy w sobie objawy fizykalne, a także psychiczne. Do objawów fizykalnych anoreksji zaliczamy utratę masy mięśniowej i tkanki tłuszczowej, które doprowadzają do wychudzenia i wyniszczenia. Obserwuje się także spowolnienie metabolizmu, co przejawia się nietolerancją zimna, obniżeniem temperatury ciała poniżej 36ºC, spadkiem ciśnienia tętniczego krwi, wolną akcją serca (bradykardia i bloki), zasinieniem dłoni i stóp. Ze strony przewodu pokarmowego dominuje uczucie pełności w żołądku, zaparcia i wzdęcia, stany zapalne. U kobiet dochodzi do zaniku cyklu miesiączkowego, a u mężczyzn obserwuje się spadek zainteresowania aktywnością seksualną i impotencję, związaną z obniżeniem stężenia hormonów płciowych. Na skórze pojawia się lanugo, czyli meszek z krótkich włosów. Skóra jest sucha, łuszczy się i może być zażółcona. Obserwuje się wypadanie włosów – na głowie oraz łonowych i pod pachami. Osteoporoza i zwiększona podatność na złamania kości pojawia się w przypadku długotrwałego chorowania. W badaniach laboratoryjnych krwi występują zmiany świadczące o niedożywieniu np. niedokrwistość, leukopenia, niski poziom białka całkowitego i albumin, niedobory elektrolitowe, zaburzania gospodarki tłuszczowej itd. Warto wspomnieć, że w typie bulimiczno-wydalającym jadłowstrętu psychicznego dodatkowo stwierdza się owrzodzenia śluzówki jamy ustnej, przełyku, obrzęki ślinianek, a także zmiany próchnicze zębów z powodu częstych wymiotów.
Objawy psychiczne występujące w przypadku jadłowstrętu psychicznego dotyczą głównie nastroju i postrzegania siebie. Obserwowany jest nastrój depresyjny, określany mianem „matowego nastroju”, a także lęk przed przytyciem (częste ważenie się, obsesyjne myśli o niejedzeniu). Osoba chora ma błędne wyobrażenie na temat swojego wyglądu, niewłaściwie odbiera swoją osobę, uważa, że ma ciągle za dużo zbędnych kilogramów – mimo już bardzo szczupłej sylwetki. Ponadto obserwuje się nadmierny perfekcjonizm, który jest związany z otrzymywaniem wysokich ocen w szkole. Zaburzenie negatywnie wpływa na relacje rówieśnicze, zwłaszcza w stosunku do płci przeciwnej. Dochodzi do izolacji i ograniczenia życia towarzyskiego, a nawet zaprzeczania własnej kobiecości/męskości. Niestety, mimo tylu niekorzystnych objawów, osoba traktuje je jako stan naturalny i nie wykazuje inicjatywy do podjęcia leczenia.
Należy jednak pamiętać, że zanim zostanie postawiona diagnoza jadłowstrętu psychicznego, należy dokonać rzetelnego rozpoznania różnicowego. Trzeba przede wszystkim wykluczyć zaburzenia hormonalne np. nadczynność tarczycy, niewydolność kory nadnerczy; nowotwory ośrodkowego układu nerwowego, chorobę Leśniowskiego-Crohna i inne stany zapalne przewodu pokarmowego, gruźlicę oraz depresję i schizofrenię.
Możliwości leczenia anoreksji
Leczenie powinno być prowadzone w specjalistycznych ośrodkach zajmujących się terapią zaburzeń odżywiania. W początkowym etapie należy wdrożyć zarówno psychoterapię, jak i leczenie żywieniowe i hormonalne w razie potrzeby. Zalecana jest terapia behawioralna, indywidualna i rodzinna. Kluczowe jest zmotywowanie do podjęcia leczenia oraz jego kontynuowania. Możliwe jest włączenie do terapii osób, przy których pacjent dobrze się czuje i im ufa. Jeśli zaburzenia nastroju, czy też lęki utrudniają prowadzenie terapii, wdrażane są leki przeciwdepresyjne, uspokajające lub neuroleptyki.
Jeśli ogólny stan zdrowia na to pozwala, pacjenci mogą być leczeni w trybie ambulatoryjnym. Wskazaniem do leczenia w szpitalu jest niedożywienie, wyniszczenie zagrażające, objawy kardiologiczne, zaburzenia metaboliczne, depresja, myśli samobójcze, długi czas trwania zaburzenia i oporność na leczenie. Wyzdrowienie po wdrożeniu i kontynuowaniu terapii możliwe jest u około 40-77% pacjentów. Niestety10-20% osób z anoreksją umiera z powodu wyniszczenia lub w wyniku samobójstwa.
Może to Ci się spodoba
Domowe sposoby na kaszel. Jak skutecznie radzić sobie z kaszlem mokrym i suchym
Kaszląc, oczyszczamy gardło z flegmy oraz innych drażniących czynników. Kaszel sam w sobie nie jest chorobą, a jedynie objawem wskazującym, że coś dzieje się w naszym organizmie. I o ile
Ataksja, czyli niezborność ruchowa – Przyczyny, objawy i leczenie
Ataksja jest zaburzeniem ruchowym, które polega na występowaniu trudności w płynnym wykonywaniu ruchów ciała, przy zachowanej sile mięśniowej. Zaburzeniu ulega koordynacja pracy mięśni, czyli właściwego współdziałania określonych grup mięśniowych, co
Pierwsze kroki po skręceniu kostki: Plan działania
Skręcenie kostki to jeden z najczęstszych urazów, zarówno wśród sportowców, jak i w populacji ogólnej. Charakteryzuje się bólem, obrzękiem i ograniczeniem ruchomości stawu, co może znacząco wpłynąć na codzienne funkcjonowanie
Wzmożone ciśnienie wewnątrzczaszkowe
Ciśnieniem wewnątrzczaszkowym (ang. intracranial pressure, ICP) określamy ciśnienie płynu mózgowo-rdzeniowego w układzie komorowym mózgu. W mózgowiu znajdują się cztery komory mózgu, w których powstaje i krąży płyn mózgowo-rdzeniowy (ang. cerebrospinal
Czym jest anhedonia? Objawy, diagnozowanie i leczenie.
Brak odczuwania radości z wykonywania czynności, które dotychczas sprawiały nam przyjemność to bardzo niepokojący stan, który może sugerować wystąpienie problemów psychicznych takich, jak chociażby anhedonia – jeden z najbardziej charakterystycznych
Bulimia – żarłoczność psychiczna. Przyczyny, objawy i leczenie
Żarłoczność psychiczna i anoreksja to dwa najczęściej występujące zaburzenia odżywiania. Bulimię charakteryzuje występowanie okresów nadmiernego objadania się, po których osoba podejmuje aktywności zmierzające do redukcji masy ciała np. prowokowanie wymiotów,
Introwertyk – kto to? Jak okazuje uczucia?
Najczęściej introwertycy postrzegani są jako osoby, które są zamknięte w sobie i bardzo nieśmiałe. Prawdą jest, że potrafią być wspaniałymi partnerami, odpowiedzialnymi pracownikami i przede wszystkim idealnymi słuchaczami. Kluczem do
Borelioza – objawy, co to jest? Jakie badania i leczenie?
Należy do najpopularniejszych chorób przenoszonych przez kleszcze. Każdego roku wiele tysięcy osób w Polsce zostaje zakażonych tą chorobą, jednak nie wszystkie są objęte właściwym postępowaniem medycznym. Co to jest borelioza?
Zapalenie stawów – jak sobie z nim radzić?
Zapalenia stawów utrudniają poruszanie się, przez co znacząco obniżają jakość życia chorego. Obok osteoartrozy, są jedną z najczęstszych chorób będącą przyczyną niepełnosprawności i kalectwa. Istnieją różnorodne odmiany zapaleń stawów, które
Zespół Downa. Okres wczesnego dzieciństwa
W przypadku dzieci urodzonych z zespołem Downa koniecznie potrzebna jest im stała opieka lekarska, ale też właściwe wspomaganie rozwoju. Rodziców czeka długa droga rzeczywiście trudna i pełna wyrzeczeń, ale też
Poziom stresu to nasza ocena zdarzenia, czyli walczymy z depresją
Radzenie ze stresem wymaga od każdego człowieka konkretnej pracy i nabycia pewnych istotnych umiejętności. Warto wiedzieć, że poziom stresu, z jakim mamy do czynienia, uzależniony jest od naszej indywidualnej oceny
ADHD – najważniejsze informacje dla rodziców
ADHD to zespół nadpobudliwości z deficytem uwagi, który w znacznym stopniu determinuje zachowania dzieci. Krzyk, agresja, zachowania trudne do przewidzenia, sprzeciw wobec rodziców i opiekunów to bardzo często codzienność takich
Profilaktyka chorób zakaźnych wśród seniorów
„Jak prowadzić odpowiedzialną politykę senioralną i chronić seniorów przed chorobami zakaźnymi w dobie pandemii COVID-19? Doświadczenia praktyków i przykłady już realizowanych inicjatyw” pod tym hasłem odbyła się druga w tym roku debata ekspercka
Brak poczucia bezpieczeństwa a nerwica
Poczucie bezpieczeństwa jest dla każdego człowieka priorytetem, niejaką podstawą do prawidłowego funkcjonowania naszej psychiki. W przypadku jego braku w okresie dzieciństwa przy współudziale urazów psychicznych, konfliktów w środowisku domowym oraz
Sztuczna inteligencja i innowacyjne technologie coraz bardziej zmieniają medycynę
W ostatnich latach nastąpił gwałtowny wzrost zainteresowania rozwiązaniami medycznymi opartymi na sztucznej inteligencji, telemedycynie i innowacyjnych technologiach. Specjalistyczne urządzenia połączone z aplikacjami są wykorzystywane m.in. do walki z nowotworami, niepłodnością, zaburzeniami oddychania czy
5 komentarzy
Agata
18 listopada, 14:13Marta
22 listopada, 19:42Aneta
18 grudnia, 14:13Mateusz
27 grudnia, 22:43Wiktor
30 grudnia, 20:33